Rozliczenie nadpłaty alimentów przez komornika

Ma Pan dwie możliwości załatwienia sprawy na drodze sądowej, jedną możliwość załatwienia sprawy poza sądowo.

NIE MOŻE PAN POTRĄCIĆ ALIMENTÓW, WYSYŁAJĄC DO SYNA PISMO Z POTRĄCENIEM, BOWIEM TAKA CZYNNOŚĆ NIE MA RACJI BYTU W OBROCIE PRAWNYM. ALIMENTY NIE MOGĄ BYĆ PRZEDMIOTEM POTRĄCENIA.

Umorzenie postępowania przez komornika

Zacznę od tej drogi pozasądowej. Jeśli uzyska Pan od syna oświadczenie, iż alimenty w kwocie nadpłaconej syn uznaje za alimenty należne i rozliczone z tymi w przyszłości, po zaniesieniu do komornika takiego oświadczenia, komornik powinien umorzyć postępowanie co do tej kwoty. Jest to najmniej skuteczne –niekiedy komornicy oponują przed takimi czynnościami, bowiem ucieka im zysk.

Niemniej jednak alimenty nadpłacone można uznać za świadczenie nienależne i żądać zwrotu na podstawie „bezpodstawnego wzbogacenia”.

Zwrot nienależnego świadczenia

Jest to także ryzykowne, gdyż warunki zwrotu takiego nienależnego świadczenia są dość rygorystyczne. Jak stanowi art. 405 Kodeksu cywilnego, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

W określonych w art. 411 Kodeksu cywilnego sytuacjach roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia nie powstaje. Tym samym w wyliczonych niżej wypadkach wzbogacenie (w postaci uzyskanego nienależnego świadczenia) nie podlega zwrotowi.

Brak zwrotu świadczenia nienależnego (rozliczenia nadpłaty)

Po pierwsze nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany (a jego wiedza dotyczyła stanu faktycznego, który uzasadnia brak obowiązku świadczenia lub stanu prawnego, w świetle którego brak jest takiego obowiązku). Jednakże mimo świadomości braku obowiązku świadczenia – wzbogacenie podlega zwrotowi – gdy spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej (zob. art. 411 pkt 1 Kodeksu cywilnego).

Po drugie, nie można żądać zwrotu świadczenia jako nienależnego, jeżeli jego spełnienie czyni zadość zasadom współżycia społecznego (zob. art. 411 pkt 2 kodeksu cywilnego). Jako przykład podać można świadczenie pomocy finansowej krewnym dalszego stopnia, do której to pomocy świadczący, w myśl przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o obowiązku alimentacji, nie był prawnie zobowiązany.

Po trzecie, nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli świadczenie zostało spełnione w celu zadośćuczynienia przedawnionemu roszczeniu (art. 411 pkt 3 Kodeksu cywilnego). Wiadomo bowiem, że upływ terminu przedawnienie nie skutkuje wygaśnięciem zobowiązania (roszczenia majątkowego) a jedynie powoduje jego przemianę w zobowiązanie naturalne. Oznacza to, że naturalnie zobowiązany - w odpowiedzi na przedawnione roszczenie, może ale nie musi świadczyć (por. art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego). W sytuacji, gdy nie skorzystał z zarzutu przedawnienia i dobrowolnie uiścił świadczenie, to w myśl art. 411 pkt 3 Kodeksu cywilnego nie może żądać jego zwrotu.

Wreszcie po czwarte, nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli świadczenie zostało spełnione, zanim wierzytelność stała się wymagalna (art. 411 pkt 4 Kodeksu cywilnego).

Ponadto w myśl art. 413 § 1 Kodeksu cywilnego kto spełnia świadczenie z gry lub zakładu, nie może żądać zwrotu, chyba że gra lub zakład były zakazane albo nierzetelne. Co więcej, syn może uchylić się od zwrotu, jeśli zużył już kwotę alimentów.

Zobacz również: Czy zabezpieczenie alimentacyjne podlega zwrotowi?

Powództwo do sądu o rozliczenie nadpłaty alimentów

Może Pan wystąpić do sądu z pozwem o zapłatę kwoty różnicy pomiędzy alimentami wpłaconymi a alimentami obniżonymi w wyroku, ale ostateczną decyzję w sprawie podejmie sąd. Sąd może zasądzić zwrot, ale może też uznać, że „nadpłata” alimentów na syna jest zgodna z zasadami współżycia społecznego, została przeznaczona na zaspokojenie wszelkich potrzeb dziecka i została spożytkowana dla jego dobra i w jego interesie.

Najlepszym wyjściem jest powództwo przeciwegzekucyjne. W tym zakresie można żądać pozbawienia w części tytułu wykonawczego wykonalności – w zakresie alimentów nadpłaconych.

Art. 840 § 1 pkt 2 K.p.c. wskazuje, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

Powództwo przeciwegzekucyjne składa się w sądzie, w którego okręgu prowadzona jest egzekucja. Opłata sądowa wynosi 5% wartości przedmiotu sporu, czyli np. kwoty zapłaconych już alimentów, które wierzyciel mimo ich zapłacenia chce egzekwować. Pozwanym w tej sprawie jest wierzyciel, a więc w przypadku określonym w Pana pytaniu – Pana syn.

Zobacz również: Jak pozbyć się komornika za alimenty?

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296