Widzenia i kontakty ojca z małym dzieckiem bez obecności matki

Pani Katarzyna napisała, że jest mamą półrocznego dziecka i niedawno rozstała się z jego ojcem. Pojawił się między nimi spór co do opieki nad dzieckiem. Były partner straszy ją, że będzie zabierać dziecko na weekendy do siebie, a ona nie ma prawa w tych wizytach uczestniczyć. Nic nie dają tłumaczenia, że tak małe dziecko, karmione piersią, nie może nocować poza domem bez matki. Pani Katarzyna nie wątpi w to, że byłemu partnerowi zależy na dziecku, ale równocześnie jego wybuchowy charakter bardzo wszystko utrudnia. Zapewniała go już wielokrotnie, że może odwiedzać dziecko bez ograniczeń, bo jest jego ojcem, ale nie chce zgadzać się na warunki, które mogą szkodzić dziecku. Pani Katarzyna pyta więc, co zrobić, aby uniemożliwić uregulowanie kontaktów ojca z dzieckiem w taki sposób, że będzie je zabierał na noce lub na cały weekend. Czy matka ma prawo wiedzieć, gdzie ojciec zabiera dziecko? Spodziewa się, że były partner wystąpi na drogę sądową i chce być na to przygotowana, a może sama również powinnam podjąć jakieś kroki prawne.

Kontakty ojca z dzieckiem po rozstaniu rodziców

Wiele wskazuje na to, że ojciec dziecka wkrótce zawnioskuje do sądu rodzinnego o przyznanie mu prawa do kontaktów z dzieckiem bez jakichkolwiek ograniczeń. W sprawie pani Katarzyny istotna jest treść art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.), cytuję:

§ 1 Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów.

§ 2. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.

Zobacz również: Ustalenie kontaktów ojca z dzieckiem

Władza rodzicielska a kontakty z dzieckiem

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtował się jednolity pogląd, zapoczątkowany uchwałą pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66 (OSNCP 1968, nr 5, poz. 77), że prawo do utrzymywania kontaktu z dzieckiem nie należy do sprawowania władzy rodzicielskiej (w uchwale: „nie zależy od sprawowania władzy rodzicielskiej”).

Jak czytamy w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2006 r., III CZP 98/05: „władza rodzicielska, co wynika z całokształtu przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a zwłaszcza z art. 95 § 1, art. 96 i 98 § 1, stanowi ogół obowiązków i praw względem dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy i strzeżenie jego interesów. Zakres władzy rodzicielskiej nie oznacza wyłączności rodziców w stosunku do dziecka i powinna być ona wykonywana tak, jak wymaga dobro i interes dziecka. Rodzicom przysługuje prawo do osobistej styczności z dzieckiem, jest ono ich prawem osobistym i niezależnym od władzy rodzicielskiej. Przysługuje rodzicom, mimo pozbawienia ich władzy rodzicielskiej, jej zawieszenia lub ograniczenia. Pozbawienie lub ograniczenie tych kontaktów z dzieckiem wymaga odrębnego orzeczenia przez sąd, takie bowiem uregulowanie zawarte jest w odrębnym przepisie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 113)”.

Kto określa sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem?

Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy. Innymi słowy, jeżeli pani Katarzyna nie dojdzie do porozumienia z ojcem dziecka w przedmiocie uregulowania z nim kontaktów, wówczas może wystąpić na drogę postępowania sądowego celem uregulowania sposobu kontaktu z dzieckiem. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem.

Zobacz również: Spotkania ojca z dzieckiem pod nadzorem kuratora

Kiedy sąd może ograniczyć kontakt z dzieckiem?

Sąd opiekuńczy może w szczególności:

1) zakazać ojcu spotkań z dzieckiem,

2) zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu przez ojca,

3) zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd,

4) ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość,

5) zakazać porozumiewania się na odległość.

Powyższe sytuacje mogą nastąpić tylko wówczas, gdy sąd w ramach prowadzonego postępowania i na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego stwierdzi, iż takie ograniczenie prawa do kontaktów związane jest z dobrem dziecka. Przedstawiona przez Pana sytuacja rodzi nadto pytanie, czy sąd nie zechce skorzystać z instytucji, o której mowa w art. 113[4] K.r.o. Zgodnie z jego treścią sąd opiekuńczy, orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń.

Proszę zauważyć, że ustawodawca wskazuje jednak na sytuacje, kiedy to kontakt z rodzicem zagraża dziecku. Nie ma natomiast mowy o uregulowaniu nakazującym określonego zachowania. Istotny ze względu na Pani interes jest § 2 art. 113 K.r.o., który wskazuje, iż wymienione w tym przepisie przypadki są jedynie przykładami. Ustawodawca posługuje się bowiem jedynie zwrotem „w szczególności”.

Czy sąd opiekuńczy może zakazać kontaktów ojca z dzieckiem?

Nadto zgodnie z art.113(4) K.r.o.: „Sąd opiekuńczy, orzekając w sprawie kontaktów z dzieckiem, może zobowiązać rodziców do określonego postępowania, w szczególności skierować ich do placówek lub specjalistów zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń”. Przepis stanowi o nałożeniu obowiązku na rodziców w przedmiocie określonego postępowania. Nie ma przy tym mowy, czy chodzi o zachowanie zakazujące wykonywania prawa do kontaktów, czy też nakazujące. Należy zatem wyprowadzić wniosek, iż możliwym jest dochodzenie nakazu kontaktu z dzieckiem.

Zobacz również: Widzenia ojca z dzieckiem w miejscu zamieszkania

Wniosek o uregulowanie kontaktów ojca z dzieckiem

Pani Katarzyna powinna teraz wystąpić do sądu z wnioskiem o uregulowanie kontaktów ojca z dzieckiem. Ustawodawca wskazuje bowiem, iż sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. Nie ulega wątpliwości, iż półroczne dziecko powinno mieć kontakt z ojcem, ale jego pobyt poza domem winien być ograniczony do minimum. W chwili obecnej, chociażby z uwagi na naturalne kwestie, kontakt dziecka z mamą musi być częstszy aniżeli z ojcem. Względy naturalne pani Katarzyna powinna we wniosku mocno zaakcentować. Owszem, ojciec dziecka ma prawo się z nim kontaktować, ale nie wyobrażam sobie sytuacji, kiedy dziecko karmione piersią nie przebywa w domu z matką przez dwie noce z rzędu, skoro jego karmienie odbywa się zapewne co 3, 4 godziny. Sytuacja taka wręcz szkodziłaby dziecku.

Dziecko i jego ojciec mają prawo, a także obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Ojciec może w ramach postępowania sądowego walczyć o przyznanie mu prawa do kontaktów do ukończenia przez dziecko osiemnastego roku życia.

Pani Katarzynie zalecałbym próbę przeprowadzenia rozmowy z ojcem dziecka i przedstawienie mu powyższych rozważań z jednoczesnym skierowaniem sprawy do sądu celem sądowego uregulowania kontaktów z dzieckiem. Wraz z wiekiem dziecka należy coraz bardziej wsłuchiwać się w jego słowa, albowiem sam ustawodawca wskazuje na to, by w tego rodzaju sprawach kierować się dobrem dziecka, biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia.

Zobacz również: Ojciec nie odwozi dziecka na czas