Rozwód w USA - uznanie rozwodu w Polsce i podział majątku

Małżeństwo i rozwód za granicą

Z Pana relacji wynika, że mieszka Pan w stanie Kalifornia od 16 lat. W USA sąd amerykański orzekł rozwód i uwzględnił sprawę podziału majątku w Polsce. Wskazuje Pan, że sąd w wyroku orzekł o wspólnym majątku i tym samym pozbawił Pana prawa do tego majątku.  Wskazuje Pan, że jest Pan świadomy, że amerykański wyrok nie jest automatycznie ważny na terytorium Polski, dopóki jedna ze stron nie wystąpi z wnioskiem o jego uznanie.

Wobec powyższego pyta Pan, czy Pana była żona może złożyć w Polsce wniosek o uznanie wyroku rozwodowego bez Pana wiedzy i zgody i jak ewentualnie może Pan temu przeciwdziałać. Są to dla Pana ważne informacje, bowiem chciałby Pan w przyszłości sprawę podziału majątku przeprowadzić w uczciwy sposób w Polsce na podstawie rzetelnych faktów.

Przede wszystkim nie wiem, czy małżeństwo było w ogóle w Polsce zarejestrowane. Tylko wtedy można następnie wnosić o uznanie zagranicznego wyroku rozwodowego.

Rejestracja małżeństwa w Polsce

Zarejestrowanie zdarzenia stanu cywilnego, które miało miejsce poza granicami Polski (urodzenie dziecka, zawarcie małżeństwa, rozwód, zgon), poprzez wpisanie go do polskich ksiąg stanu cywilnego i wydanie polskiego dokumentu potwierdzającego jego zaistnienie jest nazywane transkrypcją albo umiejscowieniem zagranicznego aktu stanu cywilnego.

Wpisanie treści aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą do polskich ksiąg stanu cywilnego dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego ostatniego miejsca zamieszkania danej osoby w Polsce.

Jeśli osoba ta nie mieszkała nigdy na terenie Polski, umiejscowienia dokonuje Urząd Stanu Cywilnego właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Wniosek o umiejscowienie aktu stanu cywilnego może być złożony we właściwym polskim USC:

• osobiście,
• za pośrednictwem innej upoważnionej osoby,
• za pośrednictwem Konsulatu.

Wniosek u umiejscowienie powinien zawierać prośbę o umiejscowienie zagranicznego aktu stanu cywilnego i wydanie na tej podstawie polskiego aktu, wraz z informacjami dotyczącymi obecnego i poprzedniego miejsca zamieszkania.

Jeśli umiejscowienie ma nastąpić za pośrednictwem osoby zamieszkującej w Polsce, konieczne będzie dołączenie potwierdzonego przez Konsula pełnomocnictwa do złożenia i odbioru dokumentów w polskim USC.

Akta stanu cywilnego wydane przez urząd amerykański powinny być przetłumaczone na język polski. Tłumaczenie dokumentu może być dokonane zarówno na terenie Stanów Zjednoczonych Ameryki jak i w Polsce. Tłumaczenie wykonane w USA musi być urzędowo poświadczone przez Konsula (podlega opłacie).

Natomiast tłumaczenie w Polsce może być dokonane wyłącznie przez tłumacza przysięgłego wpisanego na listę tłumaczy przysięgłych przy Ministrze Sprawiedliwości.

Tak więc aby umiejscowić zagraniczny akt małżeństwa w Polsce, konieczne jest złożenie następujących dokumentów:

• wniosek do kierownika właściwego USC,
• oryginalny akt małżeństwa,
• tłumaczenie urzędowe aktu małżeństwa,
• akty urodzenia małżonków (tylko jeżeli składany oryginalny akt małżeństwa ma formę skróconą)
• pełnomocnictwo do doręczeń.

Dopiero po zarejestrowaniu małżeństwa, Pana była żona mogłaby wnosić o uznanie wyroku sądu amerykańskiego o rozwodzie.

Zobacz również: Właściwość sądu rozwód

Uznanie w Polsce wyroku rozwodowego z USA

Wyrok rozwodowy, który ma być przedłożony w Polsce powinien być złożony wraz z jego urzędowym tłumaczeniem na język polski oraz opatrzony w pieczęć apostille Sekretarza Stanu California, gdyż na terenie tego stanu wyrok został wydany.

I w tym miejscu mamy rozróżnienie, kiedy dokładnie został wydany wyrok rozwodowy. Wyrok rozwodowy wydany przed dniem 1 lipca 2009 r. powinien być złożony w sądzie okręgowym, właściwym dla miejsca zamieszkania małżonka w Polsce, w przypadku braku takiego miejsca, w Sądzie Okręgowym dla m. st. Warszawy) wraz z wnioskiem o uznanie wyroku sądu amerykańskiego.

Wyrok o którym mowa powyżej, bezwzględnie powinien być wyrokiem prawomocnym (Final judgment, ultimate judgment, absolute judgment).  Do wyroku Pana żona musi dołączyć zaświadczenie o braku odwołania od wyroku – certificate of non-appeal (wydawane przez County Clerk sądu, który wydał wyrok rozwodowy).

W tym też przypadku zasadne jest dołączenie Pana zgody jako byłego małżonka na uznanie zagranicznego orzeczenia rozwodowego. Wniosek taki należy Pana żona może złożyć osobiście.

Dokumenty potrzebne do uznania rozwodu w Polsce

W sądzie okręgowym należy złożyć następujące dokumenty:

• wniosek do sądu o uznanie wyroku rozwodowego sądu amerykańskiego;
• oryginalny wyrok rozwodowy opatrzony apostille sekretarza stanu, w którym wyrok został wydany;
• urzędowe tłumaczenie wyroku rozwodowego;
• w sądzie należy uiścić stosowną opłatę sądową;
• ewentualnie zgoda uczestnika postępowania (byłego małżonka) na uznanie zagranicznego orzeczenia rozwodowego.

Całkiem inna sytuacja następuje, jeżeli wyrok rozwodowy wydany został po 1 lipca 2009 r. Wyrok wydany po tej dacie podlega uznaniu z mocy prawa w urzędzie stanu cywilnego.

W urzędzie stanu cywilnego, który wydał polski akt małżeństwa, należy złożyć:

• oryginalny wyrok rozwodowy opatrzony Apostille Sekretarza Stanu stanu, w którym wyrok został wydany,
• urzędowe tłumaczenie wyroku rozwodowego

Wyrok o którym mowa powyżej, bezwzględnie powinien być wyrokiem prawomocnym (Final judgment, ultimate judgment, absolute judgment). Do wyroku należy dołączyć zaświadczenie o braku odwołania od wyroku – certificate of non-appeal (wydawane przez County Clerk sądu, który wydał wyrok rozwodowy).

Jak więc z powyższego wynika, Pana zgoda jako byłego męża za uznanie wyroku amerykańskiego nie jest bezwzględnie potrzebna do dokonania tej czynności.

Zgodnie z art. 1145 Kodeksu postępowania cywilnego orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu z mocy prawa, chyba że istnieją przeszkody określone w art. 1146. Tak więc w powyższym przepisie przyjęto zasadę automatycznego uznawania orzeczenia zagranicznego. Oznacza to, że dla skuteczności zagranicznego orzeczenia nie jest obecnie konieczne przeprowadzenie jakiegokolwiek postępowania, którego wynikiem byłoby orzeczenie sądu o charakterze konstytutywnym stwierdzające uznanie.

Procesowym skutkiem tego rozwiązania będzie konieczność dokonania oceny skuteczności zagranicznego orzeczenia w każdym pojedynczym przypadku. W takiej jednak sytuacji sąd da wyraz swojej ocenie jedynie w uzasadnieniu orzeczenia (o ile zostanie ono sporządzone), a jego ocena w tej kwestii nie będzie wiążąca dla innych sądów – zagadnienie uznania orzeczenia będzie miało charakter prejudycjalny jedynie dla rozstrzygnięcia w danej sprawie.

Ponadto wprowadzony obecnie system zakłada, że możliwe jest przeprowadzenie postępowania o ustalenie, że orzeczenie sądu obcego państwa podlega lub nie podlega uznaniu (art. 1148 § 1), do którego Pan jako osoba zainteresowana będzie miała prawo.

Uznaniu podlegają orzeczenia sądów zagranicznych wydane tylko w sprawach cywilnych. W praktyce będzie to dotyczyć przede wszystkim orzeczeń rozwodowych.

Według art. 1146:

„§ 1. Orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli:

1) nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane;

2) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;

3) pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie;

4) strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony;

5) sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego;

6) jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;

7) uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego).

§ 2. Przeszkody określone w § 1 pkt 5 i 6 stosuje się odpowiednio do sprawy zawisłej przed innym niż sąd organem polskim lub organem państwa obcego oraz do rozstrzygnięcia wydanego przez inny niż sąd organ polski lub organ państwa obcego.

§ 3. Przepisów § 1 pkt 5 i 6 nie stosuje się, gdy orzeczenie sądu państwa obcego stwierdza, zgodnie z przepisami tego państwa o jurysdykcji krajowej, nabycie przez osobę mieszkającą albo mającą siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej mienia spadkowego znajdującego się w chwili śmierci spadkodawcy na obszarze państwa obcego”.

Faktycznie tylko na powyższych podstawach może Pan oprzeć powództwo o nieuznanie tego orzeczenie w Polsce.

Zgodnie z art. 1148:

„§ 1. Każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu.

§ 2. Do wniosku o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega uznaniu, należy dołączyć dokumenty wymienione w art. 1147, a do wniosku o ustalenie, że orzeczenie nie podlega uznaniu, urzędowy odpis orzeczenia wraz z jego uwierzytelnionym przekładem na język polski”.

Art. 1148¹ stanowi:

„§ 1. Wniosek, o którym mowa w art. 1148, rozpoznaje sąd okręgowy, który byłby miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy rozstrzygniętej orzeczeniem sądu państwa obcego lub w którego okręgu znajduje się miejscowo właściwy sąd rejonowy, a w braku tej podstawy – Sąd Okręgowy w Warszawie.

§ 2. W terminie dwóch tygodni od doręczenia wniosku strona może przedstawić sądowi stanowisko w sprawie. Sąd może rozpoznać wniosek na posiedzeniu niejawnym.

§ 3. Na postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie ustalenia przysługuje zażalenie, a od postanowienia sądu apelacyjnego – skarga kasacyjna; można także żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym postanowieniem w przedmiocie ustalenia, oraz stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia wydanego w tym przedmiocie”.

Uznanie w Polsce podziału majątku

Co do jednak samego podziału majątku w Polsce wyrok taki będzie miał ograniczoną skuteczność. Odnosił się będzie do majątku całego, z wyjątkiem nieruchomości położonych w Polsce, a należących do Państwa majątku wspólnego.

Czyli sąd amerykański co do zasady mógłby podzielić ruchomości, pieniądze, nie podzieli jednak nieruchomości (domów, mieszkań, gruntów), jeżeli znajdują się one w Polsce. Podział takiej nieruchomości będzie możliwy jedynie w Polsce, na podstawie orzeczenia sądu polskiego.

Zgodnie z art. 1107¹ do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy o prawa rzeczowe na nieruchomości i o posiadanie nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej.

Tak więc z racji tego, że sąd polski ma w sprawie praw do nieruchomości wyłączną jurysdykcję, orzeczenie sądu amerykańskiego w tym zakresie będzie na terenie Polski bezskuteczne.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296