Kradzież nieletniego w sklepie - jaka kara mu grozi?

Przywłaszczenie cudzej rzeczy przez nieletniego

W związku z tym, iż Pani syn ukradł mienie o wartości przekraczającej 500 zł, popełnił czyn karalny z art. 278 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 1950 z późn. zm.), który brzmi: „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.” Opisane zagrożenie karne dotyczy oczywiście osób pełnoletnich.

Przyłapując Pani syna na gorącym uczynku, funkcjonariusz Policji zobowiązany był do zawiadomienia sądu o zdarzeniu, w myśl przepisów ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. 2018 r., poz. 969 t.j. z 2018.05.22). Na podstawie dokumentacji przekazanej przez Policję sąd rodzinny wyda postanowienie o wszczęciu postępowania o demoralizację, jeżeli uzna, że Pani syn wykazuje przejawy demoralizacji lub dopuści się czynu karalnego. Postępowanie w sprawie nieletniego ma na celu ustalenie, czy istnieją okoliczności świadczące o demoralizacji nieletniego lub czy nieletni popełnił czyn karalny, a także ustalenie, czy zachodzi potrzeba zastosowania środków wychowawczych lub poprawczych.

Zobacz również: Mój syn ma sprawę o demoralizację

Postępowanie o demoralizację – możliwe środki wychowawcze

Odnośnie możliwych konsekwencji wynikających z postępowania o demoralizację, ustawodawca wskazuje, iż wobec nieletniego mogą być stosowane środki wychowawcze oraz środek poprawczy w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym; kara może być orzeczona tylko w wypadkach prawem przewidzianych, jeżeli inne środki nie są w stanie zapewnić resocjalizacji nieletniego. Ponadto, wobec nieletniego sąd rodzinny może zastosować następujące środki wychowawcze:

1. udzielić upomnienia;
2. zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
3. ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
4. ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania – udzielających poręczenia za nieletniego;
5. zastosować nadzór kuratora;
6. skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
7. orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
8. orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
9. orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;
10. orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
11. zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Możliwe jest również nałożenie przez sąd stosownych obowiązków na rodziców nieletniego w postaci:

1) poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;

2) naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego.

Wszczęcie postępowania i wniosek rodzica o jego umorzenie

Jeżeli sąd postanowi wszcząć postępowanie wobec nieletniego – stosowne zawiadomienie zostanie przesłane do rodziców. Po otrzymaniu przedmiotowego pisma można złożyć wniosek o umorzenie postępowania w sprawie w oparciu o treść art. 21 § 2 wspomnianej wyżej ustawy, który stanowi, iż sąd rodzinny nie wszczyna postępowania, a wszczęte umarza w całości lub w części, jeżeli nie ma podstaw do jego wszczęcia lub prowadzenia w określonym zakresie albo gdy orzeczenie środków wychowawczych lub poprawczych jest niecelowe, w szczególności ze względu na orzeczone już środki w innej sprawie, które w ocenie sądu są wystarczające.

Wywiad środowiskowy na temat nieletniego

Jeżeli sąd zdecyduje się prowadzić postępowanie, będzie dążył do zebrania danych o Pani synu i jego środowisku. W szczególności ustalany będzie sposób zachowania się i warunków wychowawczych nieletniego, sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki nieletniego i sposobu spędzania czasu wolnego, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców albo opiekuna, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu zdrowia i znanych w środowisku uzależnień nieletniego. W tym celu sąd rodzinny zleca kuratorowi sądowemu przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Po wysłuchaniu obojga rodziców i nieletniego sąd wydaje postanowienie kończące w sprawie, w którym stwierdza, czy nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub popełnił czyn karalny, oraz orzeka o ewentualnym zastosowaniu określonych środków wychowawczych lub poprawczych.

Dowody, które świadczą na korzyść nieletniego

W celu zminimalizowania negatywnych konsekwencji wobec syna warto podjąć stosowne kroki, aby przygotować się do złożenia wniosku o umorzenie postępowania po otrzymaniu postanowienia z sądu. Do wniosku powinna dołączyć Pani stosowne dowody, które warto już na tym etapie przygotować, aby realnie wpłynąć na decyzję sądu. W piśmie należy przekonać sąd, że zachowanie syna było jednorazowym wybrykiem, że chłopiec nie jest w żadnym wypadku zdemoralizowany, poniósł już wystarczające konsekwencje swojego zachowania i prowadzenie postępowania jest niecelowe. W mojej ocenie warto podjąć na własną rękę środki wychowawcze, które będzie można zaprezentować sądowi, np. kupić synowi książkę uświadamiającą konsekwencje łamania prawa, zabrać syna na rozmowę z psychologiem i odebrać zaświadczenie, że takie spotkanie miało miejsce. Na pewno pomocne byłyby wszelkie informacje i dokumenty świadczące o tym, że Pani syn nie stwarza problemów wychowawczych np. opinie nauczycieli, trenerów, dyplomy, opis pozytywnych aktywności, w które się angażuje. Warto również opisać, w jaki sposób sytuacja zatrzymania przez Policję wpłynęła na syna, że rozumie swój błąd i odebrał już ważną lekcję z zaistniałej sytuacji. Nawet jeżeli sąd nie przychyli się do wniosku o umorzenie postępowania i będzie prowadził dalsze czynności, takie dowody będą niezwykle pomocne w sprawie i pozwolą na uzyskanie najmniej dolegliwego rozstrzygnięcia.

Jak wygląda postępowanie przed sądem rodzinnym?

Postępowanie w sprawie Pani syna będzie wyglądać w ten sposób, że sąd otrzyma akta sprawy z Policji i zawiadomi Panią o wszczęciu postępowania sądowego o demoralizację. Otrzyma Pani postanowienie z sądu i zawiadomienie o terminie rozprawy. Przed nią może pojawić się również u Państwa kurator, żeby porozmawiać z Państwem i ocenić warunki domowe. Na rozprawie sąd przesłucha syna, Panią i ojca, następnie wyda orzeczenie. Może zdecydować o umorzeniu postępowania, jeżeli zostanie przekonany, że syn nie zasługuje na stosowanie jakichkolwiek środków wychowawczych czy poprawczych. Możliwe jest również wymierzenie mu środka wychowawczego i umieszczenie wyroku w Krajowym Rejestrze Karnym. Łagodniejsze środki w postaci nadzoru kuratora również podlegają wpisowi. Zasadą jest automatyczne wykreślenie z rejestru w momencie ukończenia 18 roku życia, jednak przepisy prawa przewidują szereg wyjątków, w zależności m.in. od orzeczonego środka.

Na tym etapie sprawy najlepiej jest gromadzić dowody, które pozytywnie świadczą o synu. Po otrzymaniu pisma z sądu można sporządzić wniosek o umorzenie postępowania, w którym przekaże Pani pozytywne informacje na temat dziecka.

Toczące się postępowanie o demoralizację nie powinno mieć żadnego wpływu na udział w egzaminach i rekrutację do szkoły średniej. Jeżeli termin egzaminu zbiegłby się z wyznaczoną rozprawą, można złożyć wniosek o zmianę terminu rozprawy.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553