Czy matka może wyprowadzić się z dzieckiem bez zgody ojca?

Pani Barbara jest 7 lat po ślubie, mają z mężem dwoje dzieci (6 i 5 lat). Małżeństwo jest w kryzysie i pani Barbara chciałaby odejść od męża i wyprowadzić się z dziećmi na drugi koniec Polski. Powstrzymuje ją jednak strach, że mąż i teściowie nie pozwolą jej zabrać ze sobą dzieci. Już raz tak było. Kiedy starsze dziecko miało rok, pani Barbara się wyprowadziła, ale dziecka nie pozwolili jej zabrać. Założyła sprawę w sądzie o przyznanie opieki, jednak wtedy pogodzili się z mężem. Ma jednak w pamięci pismo, które przeciwko niej napisali. Wytknęli i wyolbrzymili wszystkie błędy, które zdarzyło jej się popełnić, poprzekręcali fakty. Mimo to przez kilka lat jakoś się małżonkom układało. Teraz jednak jest bardzo źle, a jednym z powodów rozpadu małżeństwa jest nadużywanie przez męża alkoholu, ponadto nie okazuje żonie uczuć, pożycie całkowicie wygasło. Męża nie interesują też dzieci, nie ma dla nich czasu. Teściowie podważają wszystkie decyzje pani Barbary, stając zawsze po stronie syna. Pani Barbara odnowiła znajomość z kolegą szkolnym i połączyło ich z czasem uczucie. Mają wspólne plany – zamieszkać razem wraz z dziećmi w jego mieszkaniu. Kobieta jest jednak pełna obaw, że mąż i teściowie będą chcieli zabrać jej dzieci. Pyta, czy może wyprowadzić się z dziećmi bez zgody męża. Czy on lub teściowie mogą wezwać policję, a ta nakaże jej dzieci zostawić, bo powinny pozostać w środowisku, które znają? Jak długo toczą się sprawy o opiekę nad dziećmi i rozwód?

Jak przeprowadzić rozwód i wyprowadzić się z dziećmi?

Wychodzenie z tej trudnej sytuacji należałoby zacząć od dokładnej analizy dokumentów ze sprawy, na którą się powołuje pani Barbara, a która nie została rozstrzygnięta z uwagi na pojednanie małżonków. Nawet jeżeli tych dokumentów pani Barbara nie ma, to jako strona postępowania może złożyć wniosek do sądu, przed którym sprawa była prowadzona, o wgląd do tych akt w czytelni i zgodę na zrobienie fotokopii.

Dysponując takimi pismami, pani Barbara powinna zrobić „rachunek sumienia”, by ewentualne zarzuty kierowane przez męża, po pierwsze, jej nie zaskoczyłyby, a po drugie – by już na tym etapie można było się przygotować do ich „zbicia”.

Po trzecie, w mojej ocenie pani Barbara musi podjąć decyzję o swojej przyszłości w miarę szybko, póki żadne dziecko nie chodzi jeszcze do szkoły, albowiem zmiana szkoły w takim wieku, a nadto zmiana miejsca zamieszkania na tak odległe na pewno będzie przez sąd badana bardzo dokładnie. Po czwarte, pani Barbara powinna delikatnie, aczkolwiek regularnie, odcinać dzieci od ojca i jego rodziców, by kontakt między nimi był jak najrzadszy.

Należy pamiętać, że miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.

Ustawodawca posługuje się w tym przepisie sformułowaniem „przebywa”. Zgodnie z prezentowanym w doktrynie poglądem „przebywanie jest okolicznością faktyczną, możliwą do ustalenia w postępowaniu sądowym, a nawet w innym postępowaniu (np. administracyjnym), gdyby ustalenie takiej okoliczności miało istotne znaczenie.”*

Mając na uwadze powyższe, nie powinien budzić wątpliwości fakt, iż dzieci na stałe przebywają z panią Barbarą. Nie wiem, czy miała jako mama jakiekolwiek problemy wychowawcze, co ewentualnie też należałoby rozważyć. Jeżeli dzieci nie lgną do ojca, to ten fakt także należy wykorzystać, albowiem świadczy on o słabej więzi z ojcem.

Zobacz również: Czy matka może zabrać dziecko przed rozwodem?

Zmiana miejsca zamieszkania dzieci po rozwodzie

Zmiana miejsca zamieszkania dziecka stanowi istotną sprawę dziecka, w której rodzice winni działać zgodnie i wspólnie. Jako że ojciec dzieci na taką zmianę może nie wyrazić zgody, konieczne byłoby uzyskanie zgody sądu. Powyższe znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 97 § 2 K.r.o., zgodnie z który – o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Występując do sądu o wyrażenie zgody na zmianę miejsca zamieszkania dziecka, co do zasadny, mając na uwadze opisany stan faktyczny, nie należy oczekiwać orzeczenia sprzecznego z żądaniem pani Barbary, o ile same dzieci także tego będą chciały. Na pewno bez przesłuchania dzieci przez biegłego psychologa dziecięcego sprawa taka nie może być rozstrzygnięta.

Gdyby pani Barbara teraz zdecydowała się zabrać dzieci i wyjechać z nimi na drugi koniec Polski, należałby się od razu spodziewać wizyty męża i próby odebrania dzieci. Stąd konieczne byłoby, po pierwsze, udzielenie pełnomocnikowi prawa do skierowania sprawy do sądu, by to sprawa z wniosku pani Barbary była pierwsza, a po drugie, aby adres dla doręczeń dla pani Barbary był podany jako adres kancelarii. To z kolei spowodowałoby, że zyskałaby na czasie i mogłaby niejako przez fakt dokonany zaaklimatyzować dzieci w nowym otoczeniu.

Zbliżają się wakacje. Być może pani Barbarze udałoby się przekonać męża do wyrażenia zgody na jej wakacyjny wyjazd z dziećmi. To z kolei mogłaby potem wykorzystać w sprawie, a po drugie przez 2-3 tygodnie miałaby spokój od męża i ewentualnych działań policji, która może szukać dzieci na jego prośbę.

Orzeczenie rozwodowe

Sprawa o rozwód potrafi się zakończyć w ciągu 3 miesięcy, a może trwać nawet 2 lata. Wszystko zależy od tego, ile będzie pomiędzy małżonkami sporów i o co. Średnio jednak należy liczyć około 12 miesięcy. Sąd, ustalając miejsce zamieszkania dzieci, będzie brał pod uwagę dobro dzieci, a nie sytuację rodzinną rodzica.

* Dmowski Stanisław, Rudnicki Stanisław, Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2007 Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie VIII) ss. 520

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59