Opieka nad dzieckiem a brak własnego mieszkania

Któremu z rodziców sąd powierzy opiekę nad dzieckiem po rozwodzie?

Zgodnie z brzmieniem art. 58 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.) „w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka”.

Stosownie do art. 107 § K.r.io. „jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania”.

Władza rodzicielska to ogół obowiązków i praw rodziców względem dziecka. Podstawowym celem władzy rodzicielskiej jest zapewnienie dziecku należytej pieczy. Rodzicie mają stać na straży interesów dziecka, również majątkowych.

Dobro dziecka ma tutaj charakter nadrzędny. Pod władzą rodzicielską dziecko pozostaje do końca osiągnięcia pełnoletniości. Piecza nad osobą dziecka obejmuje takie elementy jak obowiązek zapewnienia mu odpowiedniego wychowania, dbanie o jego rozwój duchowy i fizyczny.

Zobacz również: Czy ojciec może odebrać matce dziecko?

Rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej w wyroku orzekającym rozwód

Jak z powyższego wynika, sąd może więc powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może też pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, jeżeli przedstawili zgodne z dobrem dziecka porozumienie o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka. Takie rozstrzygnięcie dochodzi do skutku, kiedy małżonkowie przedstawią porozumienie wychowawcze, które obejmuje najbardziej istotne elementy dotyczące wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej.

Porozumienie to musi zaakceptować sąd, który rozważa je przede wszystkim pod kątem dobra małoletniego dziecka stron. Dotyczy ono wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie: obowiązki alimentacyjne, zasady i termin płatności, koszty podróży dzieci związane z odwiedzinami u ojca, zasady kontaktów z ojcem lub z matką, sposób spędzania ferii zimowych i wakacji, świąt, kontakty telefoniczne z drugim rodzicem, kontakty z dziadkami, kształcenie itd.

Obowiązki i prawa rodziców względem dziecka po rozwodzie

Jeżeli nie ma możliwości pozostawienia pełni władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom, wówczas przepis art. 58 K.r.io. inaczej określa obowiązki i prawa rodziców względem dziecka. Sąd powierza wtedy wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko jednemu z nich. W takim wypadku w wyroku rozwodowym określa się w sposób zindywidualizowany, do jakich praw i obowiązków w stosunku do osoby dziecka ograniczona zostaje władza rodzicielska drugiego z rodziców. Czyli jednym słowem, jeden z rodziców, ten, który będzie miał ograniczoną władzę rodzicielską, będzie mógł współdecydować tylko w sprawach wymienionych w wyroku.

Zgodnie z przepisami ma Pani więc prawo zawrzeć w pozwie rozwodowym wniosek o powierzenie Pani wykonywania władzy rodzicielskiej. Szansa na to, że sąd przychyli się do Pani wniosku, jest bardzo duża. Sąd, orzekając o tym, przy kim ma zostać dziecko, będzie kierował się przede wszystkim jego dobrem.

Co sąd bierze pod uwagę rozstrzygając o powierzeniu władzy rodzicielskiej nad dziećmi?

„Powierzenie władzy rodzicielskiej nad dziećmi może być dokonane jedynie z punktu widzenia dobra tych dzieci. Sąd rozstrzyga o powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej zgodnie z interesem dzieci, mając na względzie m.in. płeć dziecka, fakt dotychczasowego wychowywania dziecka tylko przez jednego z małżonków i możliwość zaburzeń psychicznych u dziecka w razie zmiany dotychczasowych warunków, w jakich było wychowywane” (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 16.06.1958 r., sygn. akt IV CR 383/57).

Ponadto wybierając tego z rodziców, któremu powierzone będzie wykonywanie władzy rodzicielskiej, sąd powinien kierować się przepisami określającymi zakres oraz cel obowiązków, jakie wynikają z wykonywania władzy rodzicielskiej, i powierzyć dziecko temu z rodziców, które daje lepszą gwarancję należytego wykonywania spoczywających na nim obowiązków. Przy ocenie, któremu z rodziców ma być powierzone dziecko, należy przede wszystkim wziąć pod uwagę okoliczności natury osobistej, a zatem osobiste właściwości rodziców z punktu widzenia dobra dziecka. Inne okoliczności, w szczególności uzależnione od sytuacji majątkowej każdego z rodziców, należy wziąć pod uwagę tylko o tyle, o ile wynikałaby z nich konieczność decyzji odmiennej od wynikającej z okoliczności natury osobistej.

Przyjmuje się, że zwłaszcza w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa wskazane jest, aby dziecko pozostawało pod opieką matki ze względu na jej konstrukcję psychiczną, większą uczuciowość i skłonność do jej uzewnętrzniania oraz właściwą matce troskę o zaspokojenie codziennych potrzeb dziecka (tak uznał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 21.11.1952 r., sygn. akt C 1814/52).

Czy sytuacja materialna ma wpływ na powierzenie opieki nad dzieckiem danemu rodzicowi?

To nie sytuacja materialna przesądza o powierzeniu opieki nad dziećmi danemu rodzicowi, a raczej względy natury uczuciowej.

Mając na uwadze powyższe informacje, należy stwierdzić, że każdorazowo decyzja o powierzeniu władzy rodzicielskiej należy do sądu, który podejmuje tę decyzję po wszechstronnym rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Często sądy przed wydaniem decyzji zasięgają opinii właściwego miejscowo rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego. Do zadań ośrodków takich należy m.in. przeprowadzanie badań psychologicznych, pedagogicznych, lekarskich (psychiatrycznych) i środowiskowych oraz wydawanie opinii o nieletnich małoletnich i ich rodzicach czy opiekunach.

Biorąc jednak pod uwagę wiek Pani dziecka, można przypuszczać, że będzie to przemawiało za pozostawieniem dziecka przy Pani.

Także analizując orzecznictwo sądów rodzinnych, mogę potwierdzić, że opieka nad małym dzieckiem jest odbierana matce w wyjątkowych przypadkach, np. gdy matka jest chora psychicznie lub nadużywa alkoholu. W przeważającej większości sądy powierzają wykonywanie władzy rodzicielskiej nad dziećmi właśnie matce.

Zobacz również: Mąż matki jako opiekun prawny dziecka

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16.06.1958 r., sygn. akt IV CR 383/57
3. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21.11.1952 r., sygn. akt C 1814/52