Zmiana nazwiska dziecka bez zgody ojca

Powody do zmiany nazwiska dziecka

Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.), Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) oraz ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (dalej „ustawa”).

Jeżeli zależy Pani jedynie na szybkiej zmianie nazwiska dziecka, to trzeba będzie wystąpić do sądu z wnioskiem o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska.

Zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 ustawy – „zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:

1) imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;

2) na imię lub nazwisko używane;

3) na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;

4) na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada”.

Zmiana nazwiska rodzica a nazwisko dziecka

Zmiana nazwiska jednego z rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci pod warunkiem, że drugi z rodziców wyraził na to zgodę, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie przez nie zgody.

Wniosek do sądu o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka

W przedstawionej przez Panią sytuacji, tj. przy braku porozumienia między rodzicami, zasadnym i koniecznym byłoby zwrócenie się do sądu opiekuńczego (sąd rejonowy wydział rodzinny i opiekuńczy), właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka z wnioskiem o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka. Jako że zmiana nazwiska dziecka to czynność przekraczająca zwykły zarząd, konieczna jest zgoda sądu na tego rodzaju zmianę. Wyrażenie przez sąd zgody na zmianę nazwiska nie daje jednak 100% gwarancji, iż nazwisko dziecka będzie zmienione. Wyraźnie podkreślić należy, iż postanowienie wyrażające zgodę na zmianę znosi jedynie brak możliwości kontaktu z ojcem dziecka co do wniosku o zmianę takiego nazwiska, ale nie skutkuje obligatoryjną jego zmianą. Każdy urząd stanu cywilnego zobowiązany jest bowiem zbadać, czy wniosek znajduje uzasadnienie merytoryczne, tj. czy zachodzą przesłanki do zmiany nazwiska. W mojej ocenie w przedstawionym stanie faktycznym zasadnym jest argumentowanie, iż władza rodzicielska jest w rzeczywistości niemalże w całości sprawowana przez Panią. Proszę zauważyć, iż art. 4 wskazuje jedynie przykładowo na podstawy zmiany nazwiska, ustawodawca posługuje się bowiem sformułowaniem „zmiany nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy…”. Innymi słowy poddane cztery przesłanki nie stanowi wyłącznych przesłanek zmiany nazwiska. Mogą wystąpić inne. Warunek jest jednak jeden, żądanie zmiany nazwiska musi być uzasadnione ważnymi powodami.

We wniosku o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska powinna Pani jednocześnie zawrzeć wniosek o ustanowienie dla uczestnika postępowania (ojca) kuratora, a to z uwagi na fakt, iż nie jest znane miejsce jego zamieszkania. Przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. W sprawach o roszczenia alimentacyjne, jak również w sprawach o ustalenie pochodzenia dziecka i o związane z tym roszczenia przewodniczący przed ustanowieniem kuratora przeprowadzi stosowne dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego.

W tego rodzaju sprawach ojca zastępuje kurator. Z chwilą jego ustanowienie ustają bariery dla rozpoznania sprawy.

W mojej ocenie, w opisanej sprawie ważne powody istnieją, co nie oznacza, że nazwisko na pewno zostanie zmienione. Należy bowiem pamiętać, że decydujące znaczenie ma czynnik ludzki (urzędnik), który rozpoznaje wniosek.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska - Dz.U. 2008 nr 220 poz. 1414