• Zaktualizowano: 2024-04-17 • Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Mam pytanie dotyczące rozwodu z cudzoziemcem w Polsce. Brałam ślub 10 lat temu za granicą, w Austrii z obywatelem tego kraju. Ślub był zgłoszony w Polsce w USC i mam polski akt ślubu. Od roku nie mieszkamy już razem, ja mieszkam w Polsce z dziećmi, on za granicą. Nasze wspólne pożycie ustało, mąż tylko czasami nas odwiedza. Ostatnie nasze miejsce zamieszkania razem było za granicą, w Austrii przed dwoma laty. Mąż choruje i leczy się psychiatrycznie i nie chce dać mi rozwodu. Czy mogę przeprowadzić rozwód w Polsce? Czy jest możliwe, aby był to rozwód bez orzekania o winie, czy w takiej sytuacji powinien być ze wskazaniem winy?
Dla rozstrzygnięcia właściwości miejscowej sądu w przypadku, gdy małżonkowie bądź jeden z nich przebywa poza granicami kraju, istotne są przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, a mianowicie art. 11031. Przepis ten stanowi, że sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej – czyli właściwym miejscowo będzie sąd w Polsce – także wtedy, gdy:
Spełnienie którejkolwiek z tych przesłanek jest wystarczające, aby sądem właściwym miejscowo w sprawie o rozwód był sąd polski. Pomimo więc tego, że ostatnim Państwa wspólnym miejscem zamieszkania nie była Polska, to spełnia Pani warunki określone w pkt 2 i 3, co oznacza, że pozew o rozwód może Pani skierować do sądu w Polsce.
Zobacz również: Jak się rozwieść gdy mąż jest za granicą?
Zgodnie z § 3 tego przepisu jurysdykcja krajowa w sprawie małżeńskiej obejmuje także orzekanie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków.
Sprawami małżeńskimi są takie sprawy jak o unieważnienie małżeństwa, ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa i rozwód oraz o separację na żądanie jednego z małżonków oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych, na przykład o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami.
W pozwie o rozwód należy uzasadnić podstawę właściwości sądu polskiego, co oznacza po prostu powołanie się na fakt, że jako powód jest Pani polską obywatelką i posiada Pani w Polsce miejsce zamieszkania. Zgodnie z art. 11031 pkt 3 niezbędny minimalny okres zamieszkiwania bądź pobytu w Polsce to 6 miesięcy, dlatego też ciąży na Pani obowiązek wskazania, iż spełnia Pani ten warunek. Zgodnie z art. 41 Kodeksu postępowania cywilnego powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda. Jeżeli w myśl przepisów kodeksu nie można na podstawie okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo (art. 45). Tak więc sadem właściwym będzie sąd okręgowy miejsca Pani zamieszkania.
Zgodnie z art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.
§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
§ 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego”.
Zobacz również: Rozwód z obcokrajowcem w Polsce
W treści pozwu o rozwód należy wskazać, czy wnosi Pani o orzeczenie rozwodu bez orzekania o winie, z orzeczeniem o winie jednej strony bądź winie dwóch stron. Pani jako powód decyduje o żądaniu pozwu. Rozwód bez orzekania winie jest zdecydowanie najszybszy do przeprowadzenia, ale na to trzeba mieć zgodę strony pozwanej. Dlaczego najszybszy? Ponieważ unikną Państwo dowodzenia winy jednej ze stron, a także w przypadku, gdy dojdą Państwo do porozumienia we wszystkich kwestiach – także w kwestii sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi oraz w kwestii alimentów, ponadto możliwe jest orzeczenie rozwodu na jednym posiedzeniu sądu. Do pozwu można dołączyć ustalenia między Państwem.
W uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 18.03.1968 r., sygn. akt III CZP 70/66, LEX nr 657, Sąd Najwyższy uznał, że „orzeczenie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się orzeczeniu rozwodu albo gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej, powstałe na tle złego traktowania i złośliwego stosunku współmałżonka lub dzieci albo innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych”. W wyroku z dnia 25.05.1998 r., sygn. akt I CKN 704/97, uznał za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego udzielenie rozwodu, gdy jedno z małżonków jest nieuleczalnie chore, wymaga opieki materialnej i moralnej współmałżonka, a rozwód stanowiłby dla niego rażącą krzywdę.
Zobacz również: Rozwód z Ukrainką
W nawiązaniu do obawy, że druga strona nie wyrazi zgody na rozwód, warto wskazać orzeczenie SN z 27.06.2002 r., sygn. akt IV CKN 1192/00, w którym podkreślił, że „brak skuteczności odmowy zgody na rozwód małżonka niewinnego nie jest związany z istnieniem szczególnych (w tym rozumieniu wyjątkowych) okoliczności (…) celem rozwodu jest eliminacja szkody, jaką z punktu widzenia społecznego byłoby utrzymywanie formalnych związków małżeńskich, w sytuacji gdy małżeństwo faktycznie nie istnieje i nie ma szans na jego dalsze funkcjonowanie. Szkodliwość utrzymywania się takiego stanu rzeczy wiąże się między innymi z dalszym antagonizowaniem pozostających w konflikcie małżonków i ich bliskich (także ich dorosłych dzieci), będącym źródłem i ich zachowań uznawanych za niepożądane w ujęciu powszechnie akceptowanych reguł postępowania. Z tego punktu widzenia interes społeczny przemawiać może za rozwiązaniem małżeństwa, gdy usuwa to źródło konfliktu i prowadzi do społecznie aprobowanej zmiany postaw małżonków, w następstwie zmiany ich sytuacji życiowej i osobistej”.
Ponadto zgodnie z przepisami Kodeksu przeprowadzenie postępowania jest możliwe nawet bez stawiennictwa pozwanego, jeżeli wniesie on w odpowiedzi na pozew o przeprowadzenie postępowania pod jego nieobecność.
Jednakże, zgodnie z art. 432 w każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. Jednak proszę się tym nie martwić, ponieważ możliwe jest przeprowadzenie tego dowodu w drodze pomocy prawnej, czyli przesłuchania strony za granicą, a następnie przekazania tego dowodu sądowi polskiemu. Zazwyczaj przesłuchanie takie odbywa się przed konsulem. Pominięcie tego dowodu jest możliwe w sytuacji określonej w art. 302 § 1: gdy z przyczyn natury faktycznej lub prawnej przesłuchać można co do okoliczności spornych jedną tylko stronę, sąd oceni, czy mimo to należy przesłuchać tę stronę, czy też dowód ten pominąć w zupełności.
Rozwód za granicą, a rozwód w Polsce to skomplikowana kwestia prawna, która wymaga znajomości przepisów dotyczących jurysdykcji sądów i zasad postępowania cywilnego. W artykule wyjaśniono, w jakich okolicznościach polski sąd jest właściwy do rozpatrzenia sprawy rozwodowej, gdy jedno lub oboje małżonków mieszka za granicą. Przykłady z życia wzięte pokazują, jak te przepisy są stosowane w praktyce, umożliwiając efektywne i zgodne z prawem rozwiązanie małżeńskich kwestii transgranicznych.
1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.05.1998 r., sygn. akt I CKN 704/97
4. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2002 r., sygn. akt IV CKN 1192/00
Jak przeprowadzić rozwód z osobą mieszkającą za granicą? W którym sądzie należy złożyć pozew rozwodowy? Masz więcej pytań, opisz problem wypełniając formularz poniżej ▼▼▼.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II w Lublinie. Aplikację radcowską ukończyła przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Białymstoku. Jako radca prawny pragnie rozwijać się zawodowo oraz służyć pomocą klientom. Interesuje się prawem rodzinnym, spadkowym, prawem pracy, spółdzielczym, mieszkaniowym, a także prawem karnym. Prowadzi własną kancelarię prawną w Suwałkach, a prywatnie pasjonuje się kuchnią, dekoracją wnętrz oraz poznawaniem nowych krajobrazów.
Zapytaj prawnika