Rozstanie małżonków bez rozwodu - umowa o podział majątku

Sposób podziału majątku małżonków

W realiach przedmiotowej sprawy mamy kilka rozwiązań. W pierwszym rzędzie proponuję rozwiązanie najprostsze, czyli zakup nieruchomości jeszcze w trakcie wspólności ustawowej oraz notarialne zniesienie wspólności ustawowej i dokonanie częściowego podziału majątku po zakupie nieruchomości z wyłączeniem podziału mieszkania. Umowa może zawierać dowolną treść, jednak nie może być sprzeczna z prawem, dobrymi obyczajami lub prowadzić do ominięcia przepisów.

Możliwość zawarcia umowy o podział majątku wspólnego wynika z art. 1037 § 1 Kodeksu cywilnego (K.c.) w zw. z art. 46 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.).

Ustalenie wartości majątku wspólnego i wyjście ze wspólności

Umowa taka musi określić cel, jakim jest dokonanie podziału majątku objętego uprzednio wspólnością majątkową małżeńską. Dla osiągnięcia tego celu konieczne jest ustalenie składu oraz wartości majątku wspólnego, a także sposobu wyjścia majątku ze wspólności. Przedmiotem takiego działu mogą być wyłącznie aktywa, nie obejmuje on długów.

Sposób podziału jest decyzją stron. Określają one, komu przypadają poszczególne przedmioty, wielkość oraz terminy spłat czy dopłat. Umowa powinna uwzględniać rozliczenie nakładów i wydatków poczynionych w czasie trwania wspólności z majątku wspólnego na majątek osobisty oraz długów jednego z małżonków spłaconych z majątku wspólnego, roszczeń z tytułu posiadania poszczególnych składników majątku wspólnego, pobranych pożytków i innych przychodów, a także nakładów i wydatków oraz spłaconych długów w okresie od ustania wspólności do podziału majątku wspólnego.

Podkreślenia wymaga, iż strony umowy nie mogą zaliczyć do majątku wspólnego i objąć podziałem przedmiotów, które zgodnie z przepisem art. 33 K.r.io. należą do majątku osobistego.

Równe udziały małżonków w majątku wspólnym

Ponadto swoboda stron w ustaleniu treści umowy ograniczona zostaje w wyniku wprowadzonej w przepisie art. 43 § 1 K.r.o. zasady, zgodnie z którą „oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym”. Jeżeli strony zamierzają ustalić nierówne udziały, powinny skorzystać z sądowego podziału majątku lub ustanowić rozdzielność majątkową. Ponadto nie jest wykluczona możliwość dokonania darowizny przedmiotu ponad ustalony udział.

W przypadku, gdy umowa nie zawiera unormowania rozliczenia nakładów i wydatków, może powstać następująca okoliczność:

• Strony w umowie dokonały tylko częściowego podziału majątku wspólnego, a więc możliwe jest dokonanie uzupełniającego podziału majątku wspólnego. Zostanie on uzupełniony przy ostatecznym podziale majątku wspólnego.
• Strony dokonały podziału całego majątku wspólnego, a rozliczenia, o których mowa wyżej, pozostawiły do późniejszego uzgodnienia.
• Strony dokonały podziału całego majątku wspólnego, ale w treści umowy brak odpowiedniego o tym zapisu. W tym przypadku należy odwołać się do wykładni umowy dokonanej przez strony. Jeżeli wykładnia doprowadzi do wniosku, że strony nie zrzekły się roszczeń i nie rozstrzygnęły kwestii związanych z roszczeniami, uznać należy, że strony mogą żądać w przyszłości rozliczenia nakładów i wydatków poczynionych w okresie trwania wspólności majątkowej, a także w okresie od ustania wspólności majątkowej do chwili podziału majątku.

Pamiętać jednak należy, że zawarcie umowy o podział całego majątku wspólnego bez zastrzeżenia dotyczącego rozliczenia nakładów i wydatków wyłącza możliwość późniejszego dochodzenia wskazanych roszczeń.

Umowa o podział majątku wspólnego podlega ogólnym przepisom o formie czynności prawnych. Może zostać zawarta w formie ustnej, pisemnej czy też w formie aktu notarialnego.

W tym miejscu musimy się zatrzymać i dokonać podsumowania powyższych rozważań:

• w razie nabycia nieruchomości ze środków uzyskanych przez męża (kredyt, pożyczka) możemy dokonać częściowego podziału majątku poprzez przyznanie Pani nowo nabytego mieszkania bez spłat i dopłat, i rezygnacji z rozliczenia nakładów przez męża;
• nadto w umowie mogą się Państwo zobowiązać do późniejszej sprzedaży większego mieszkania i podziału uzyskanej ze sprzedaży ceny.

Darowizna mieszkania małżonkowi z majątku odrębnego drugiego małżonka

Drugie rozwiązanie: zniesienie wspólności ustawowej i nabycie mieszkania przez męża. Mieszkanie stanowić będzie składnik majątku osobistego, a co za tym idzie – może stanowić osobny przedmiot obrotu. Stąd też mąż może dokonać na Pani rzecz darowizny, a wobec faktu, iż dalej będą Państwo małżeństwem, ta czynność będzie zwolniona z podatku.