Podział majątku przy rozwodzie, czy udział w nieruchomości nabytej przed małżeństwem należy do majątku wspólnego?

Majątki osobiste małżonków i majątek wspólny

Podaje Pani, że Pani mąż pozostaje współwłaścicielem domu wraz z ojcem. Podejrzewam, że swój udział nabył w drodze dziedziczenia po matce albo też darowizny. Jeśli było inaczej, proszę o informację. Podaje Pani, że są Państwo w trakcie rozwodu. Nie zawierali Państwo umów majątkowych małżeńskich – do czasu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego pozostają Państwo zatem w ustroju małżeńskiej wspólności majątkowej. Mąż z ojcem zamierzają sprzedać dom. Zapytuje Pani, czy pieniądze ze sprzedaży będą się Pani należały w równej części czy też jako osoba niezwiązana z domem nie otrzymuje Pani niczego z domu.

Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy samej ustawy wspólność majątkowa, która obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich – takie właśnie przedmioty wchodzą do majątku wspólnego małżonków. Dalej przepis stanowi, że: „Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków”.

Art. 33 K.r.o. stanowi w sposób wyczerpujący, jakie przedmioty wchodzą do majątku osobistego każdego z małżonków. Są to m.in. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (pkt 1), przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił (pkt 2), ale także „przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej” (pkt 10).

Wejście nowego składnika majątku w miejsce drugiego – surogacja

Ostatni punkt stanowi o tzw. surogacji, polegającej na „wchodzeniu nowego składnika majątku w miejsce drugiego”. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 19.08.2009 r., III CZP 53/09: „celem surogacji przewidzianej w powołanym przepisie jest zachowanie wartości majątku odrębnego, mimo zmiany jego poszczególnych składników”. „Surogację rozumieć można zarówno jako skutek zdarzeń niezależnych od podmiotu uprawnionego (np. w miejsce prawa własności zniszczonego samochodu powstaje roszczenie o odszkodowanie), jak i skutek czynności prawnych podmiotu (np. w miejsce sprzedanego samochodu wejdzie kwota uzyskana z jego sprzedaży). Surogacja rozumiana jest także jako pewien proces, ciąg czynności lub zdarzeń, prowadzących do zastępowania dawnego składnika innym, nowym składnikiem (w miejsce dawnego samochodu zakupiono ostatecznie nowy samochód). Dopuszczalna jest zatem zarówno surogacja bezpośrednia – przedmiot nowy w zamian za przedmiot podlegający surogacji – jak i pośrednia – przedmiot nowy nabyty za środki (pieniądze) uzyskane w zamian za przedmiot podlegający surogacji.” (red. T. Sokołowski, Komentarz do art. 33 K.r.o., red. H. Dolecki, T. Sokołowski Lex).

Udział w nieruchomości jako majątek osobisty małżonka – wykluczenie roszczeń drugiego z małżonków przy podziale majątku

Tym samym, jeżeli udział w nieruchomości stanowił majątek osobisty męża, uzyskane z jego sprzedaży środki pieniężne także będą składnikiem majątku osobistego męża. Stanie się tak niezależnie od tego, czy sprzedaż nastąpi jeszcze teraz przed rozwodem, czy już po rozwodzie, czy nastąpi przed podziałem majątku, czy też po podziale.

Pani zatem nie będzie uczestniczyła w podziale środków ze sprzedaży – jest Pani osobą trzecią (przy założeniu oczywiście, że rzeczywiście udział w nieruchomości jest składnikiem majątku osobistego męża).

Jeśliby jednak na dom były czynione nakłady z Państwa majątku wspólnego albo też z Pani majątku osobistego, można żądać rozliczenia tych nakładów w postępowaniu o podział majątku wspólnego (por. art. 45 § 1 K.r.o.).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2009 r., III CZP 53/09