Jak nie ponosić kosztów pobytu ojca w DPS?

Obowiązek mieszkańca i członków jego rodziny do wnoszenia opłaty za pobyt w DPS

Przystępując do odpowiedzi na zadane przez Panią pytania, na wstępie wskazać należy, że kwestie odpłatności oraz obliczania opłaty za pobyt mieszkańca w Domu Pomocy Społecznej (DPS) reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. 2017 r., poz. 1769 ze zm.; zwana dalej „u.p.s.”). Dalej należy zaznaczyć, że wraz z wydaniem decyzji o skierowaniu do DPS wydawana jest także decyzja ustalająca odpłatność za pobyt mieszkańca. Regulację w tym zakresie zawiera art. 61 u.p.s., który stanowi:

„Art. 61. 1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

2. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:

a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,

b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.

2b. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a.

2c. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, art. 103 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

3. W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

4. Dochód mieszkańca domu podejmującego pracę ze wskazań terapeutyczno-rehabilitacyjnych lub uczestniczącego w warsztatach terapii zajęciowej, stanowiący podstawę naliczania opłaty, zmniejsza się o 50% kwoty otrzymywanej z tytułu wynagrodzenia za tę pracę lub o kwotę odpowiadającą wysokości kieszonkowego wypłacanego z tytułu uczestnictwa w tych warsztatach.”

W związku z powyższym wskazać należy, że w pierwszej kolejności opłatę uiszcza sam mieszkaniec DPS. Mieszkaniec ponosi opłatę do wysokości 70% swoich dochodów. Jeżeli te 70% dochodów mieszkańca jest niewystarczające do pełnego pokrycia opłat za pobyt w DPS, to w drugiej kolejności są obowiązani do ponoszenia tej opłaty odpowiednio małżonek, a jeśli go nie ma lub jego dochody są za małe, to dzieci osoby umieszczonej, a jeżeli ich nie ma lub ich dochody są za małe, to następnie ich wnuki, prawnuki (zstępni). A gdyby i tych osób nie było lub ich dochody byłyby niewystarczające, to opłatę uiszczają rodzice mieszkańca, a następnie dziadkowie (wstępni). Ostatecznie opłatę za pobyt mieszkańca w DPS w zakresie niepokrytym przez inne, wyżej wymienione osoby, uiszcza gmina, z której osoba została skierowana do Domu Pomocy Społecznej (art. 61 ust. 1 pkt 3 u.p.s.).

Zobacz również: Kiedy wnuki płacą za dps?

Kryteria wysokości opłaty za DPS dla członków rodziny mieszkańca

Jak widać, na obowiązek partycypowania w opłacie za pobyt mieszkańca w DPS ma wpływ pokrewieństwo z mieszkańcem DPS oraz dochód. Pani, będąc córką mieszkańca (w braku małżonka mieszkańca), może być obowiązana do płatności za pobyt, jeżeli dochód mieszkańca nie jest niewystarczający do pełnego pokrycia opłaty. Przy czym nawet w takiej sytuacji nie zawsze będzie Pani obowiązana do uiszczania opłat za pobyt swojego ojca w DPS. Zgodnie bowiem z art. 61 ust. 2 pkt 2 u.p.s. Pani dochód musi być na odpowiednim poziomie.

W przypadku osoby samotnie gospodarującej (przed ślubem), jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (3 x 701 zł = 2103 zł). Jednakże kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium.

W przypadku osoby w rodzinie (po ślubie), jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (3 x 528 zł = 1584 zł). Jednakże kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Odnosząc się zaś konkretniej do Pani pytań, wskazać należy, że intercyza nie będzie miała wpływu na wysokość ewentualnej opłaty za pobyt w DPS. W przypadku bowiem zawarcia związku małżeńskiego będzie pozostawała Pani w rodzinie. Intercyza ani nie zmieni Pani pokrewieństwa z mieszkańcem DPS ani dochodu rodziny.

Czy mieszkaniec może zostać zmuszony do opuszczenia DPS?

Odnośnie zaś pobytu Pani ojca w DPS i jego zwolnienia, to sprawa przedstawia się tak, że rzadko zdarza się, żeby mieszkaniec był zmuszony do opuszczenia DPS. Może się tak zdarzyć, jeżeli jest decyzja o skierowania DPS wydana na czas określony lub mieszkaniec nie zachowuje się należycie w DPS (marnotrawi świadczenie) czy na przykład wyzdrowieje. W tych ostatnich sytuacjach decyzję o skierowaniu do DPS należałoby jednak uchylić. Są to jednak sytuacje raczej wyjątkowe. Jeżeli decyzja o skierowaniu jest na czas nieokreślony, a nie zaistnieją żadne nadzwyczajne okoliczności, to jest duża szansa, że ojciec zostanie w DPS do końca życia.

Czy GOPS może zrezygnować z opłacania DPS za mieszkańca?

Obawiała się Pani także, że GOPS mógłby zrezygnowałby z opłacania DPS i przywieźć ojca pod Pani drzwi. W tym miejscu wskazać należy, że GOPS (gmina) nie może zrezygnować samodzielnie z płatności, gdyż taki obowiązek ma na podstawie art. 61 ust. 2 pkt 3 u.p.s. w zw. z art. 61 ust. 1 pkt 3 u.p.s. Gmina może nie uiszczać opłaty tylko wtedy, gdy opłatę tę mogą w całości pokryć inne osoby wskazane w art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.s.

Zwolnienie od opłaty za DPS

Natomiast jak się uchylić od uiszczania opłat za pobyt ojca? Jedynym w zasadzie skutecznym sposobem jest albo brak dochodów, albo niskie dochody nieprzekraczające 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (3 x 528 zł = 1584 zł). Może też Pani ubiegać się o zwolnienie od opłaty na podstawie art. 64 u.p.s., jeżeli będzie spełniona jedna z przesłanek wskazanych w tym przepisie.

„Art. 64. Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:

1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;

2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;

3) małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;

4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.”

Partycypacja w kosztach pobytu w DPS przez osoby z dalszej rodziny i niespokrewnione

Poza tym obowiązek ponoszenia przez Panią opłaty będzie mniejszy lub nie będzie go wcale, jeżeli inne osoby w drodze umowy dobrowolnie się zobowiążą do ponoszenia opłaty. Być może ktoś z dalszej rodziny lub zupełnie obcy (znajomi) chciałby takie koszty, przynajmniej w części, ponosić. Obowiązujące przepisy umożliwiają bowiem innym osobom, spoza kręgu podmiotów wskazanych w art. 61 ust. 1 u.p.s., zadeklarowanie ponoszenia takiej opłaty w całości lub w części (art. 61 ust. 2a u.p.s.). W konsekwencji w zakresie wniesionym przez inne osoby byłaby Pani zwolniona z opłaty.

Powództwo alimentacyjne przeciwko dziecku mieszkańca DPS

Natomiast co do powództwa alimentacyjnego to sytuacja przedstawia się tak, że przede wszystkim powinien z nim wystąpić ojciec. Niemniej jednak nawet gdyby ojciec nie chciał tego uczynić (rodzice najczęściej nie chcą dobrowolnie takiego powództwa wytaczać przeciwko dzieciom), to w jego imieniu może to zrobić kierownik ośrodka pomocy społecznej (art. 110 ust. 5 u.p.s.). W takiej sytuacji mogłaby się Pani powoływać na fakt, że zasądzenie alimentów byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z uwagi że nie utrzymują Państwo od lat ze sobą kontaktów (art. 144[1] ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy).