Czy mąż może wyrzucić żonę z domu po rozwodzie?

Rozliczenie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka

Zasadniczo majątek Pani męża – połowa domu uzyskana przed zawarciem z Panią związku małżeńskiego i druga połowa, która przypadła mężowi w wyniku podziału majątku z byłą żoną – stanowi jego majątek odrębny. Jednak Pani zainwestowała w majątek męża ok. 100 tys. zł., a zatem ma Pani prawo dochodzenia od męża zwrotu nakładów.

W razie podziału majątku małżonków (po powstaniu umownej rozdzielności majątkowej albo po rozwodzie) będzie możliwe rozliczenie nakładów z majątku wspólnego Pani i obecnego męża na majątek osobisty Pani małżonka. Jednak proszę liczyć się z tym, że nakłady trzeba będzie udowodnić. Co więcej, jeśli były dokonywane z majątku wspólnego – Waszych wspólnych dochodów lub wspólnych kredytów, to należy się Pani 50% zwrotu, gdyż  taki udział w majątku wspólnym, w tym w nakładach, przysługuje Pani z mocy ustawy. Natomiast jeśli zainwestowała Pani w ten dom sumy stanowiące Pani majątek odrębny – to są one do rozliczenia w całości.

Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym (K.r.o.):

„Art. 45. § 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

§ 2. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.”

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Jakie wydatki z majątku wspólnego na majątek osobisty nie podlegają zwrotowi?

Obowiązkowi zwrotu nie podlegają wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków, jeżeli są to wydatki i nakłady konieczne, poczynione na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Rozwiązanie to podyktowane jest tym, że wydatki i nakłady poczynione na majątek osobisty każdego z małżonków znajdują pokrycie w dochodach, które przynosi ten majątek, a dochody te wchodzą do majątku wspólnego małżonków (art. 31 § 2 pkt 3). Należy jednak zauważyć, że kategoryczne brzmienie przepisu wyklucza możliwość żądania rozliczenia wydatków i nakładów, których przepis ten dotyczy, także w sytuacji, gdy nie znajdują one pełnego pokrycia w dochodach, jakie przyniosą przedmioty majątku osobistego, na które wydatki i nakłady zostały dokonane (J. Strzebińczyk: Nowelizacja przepisów…, cz. I, s. 164).

Wydatki i nakłady są konieczne, jeżeli są niezbędne do utrzymania przedmiotu majątkowego w należytym stanie, umożliwiającym normalne korzystanie z niego. Obejmują remonty i naprawy, konserwację, wymianę zużytych elementów na nowe, a także ponoszone ze względu na dany przedmiot majątkowy podatki, opłaty i składki na ubezpieczenie. W zależności od rodzaju, charakteru oraz celu wydatków i nakładów, poza wydatkami i nakładami koniecznymi wyróżnia się wydatki i nakłady użyteczne oraz zbytkowne.

Wzrost wartości majątku osobistego wynikający z nakładów wspólnych

Według postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1976 r., III CRN 126/76 (OSNCP 1977, nr 4, poz. 73), z glosą A. Oleszki (OSPiKA 1978, nr 4, s. 176) – podlegającym rozliczeniu między małżonkami nakładem poczynionym z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków jest korzyść majątkowa, o którą następuje wzrost wartości tego majątku osobistego, uzyskana dzięki usługom osobiście świadczonym przez małżonka, przy czym wartość tej korzyści określa suma wydatków zaoszczędzonych z majątku osobistego.

Jak widać, nie ma Pani prawa do udziałów w nieruchomości, ale przysługuje Pani prawo żądania zwrotu nakładów na nieruchomość.

Art. 281 K.r.o.: „Jeżeli prawo do mieszkania przysługuje jednemu małżonkowi, drugi małżonek jest uprawniony do korzystania z tego mieszkania w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Przepis ten stosuje się odpowiednio do przedmiotów urządzenia domowego.”

Dalsze zamieszkiwanie do czasu spłaty nakładów

Jak wynika z przywołanego przepisu, dopóki nie nastąpi rozwód, ma Pani prawo mieszkać w domu męża, ale proszę mieć świadomość, że po rozwodzie utraci Pani to prawo. Dlatego jeśli poniosła Pani nakłady na nieruchomość męża, może Pani złożyć oświadczenie, że do czasu spłaty nakładów w kwocie 100 tys. zł, dokonuje Pani zatrzymania nieruchomości.

Prawo zatrzymania, o którym stanowi art. 461 Kodeksu cywilnego (K.c.), polega na tym, że osoba zobowiązana do wydania cudzej rzeczy może ją zatrzymać do czasu zaspokojenia lub zabezpieczenia przysługujących jej roszczeń o zwrot nakładów na rzecz. Uwzględniając taki zarzut, sąd wydaje wyrok, w którym wydanie rzeczy uzależnione jest od jednoczesnego uiszczenia przez powoda równowartości poczynionych na tę rzecz nakładów, zatem równowartość tę należy dokładnie określić. Zgłaszający zarzut zatrzymania powinien dokładnie oznaczyć swoją wierzytelność pod względem wysokości (orzeczenie SN z dnia 9 lutego 1946 r., C.I. 3/46, OSN 1945/46, nr 1, poz. 29), gdyby wysokość roszczenia nie została określona w wyroku, jego wykonanie w drodze egzekucji napotkałoby trudne do przezwyciężenia przeszkody, gdyż organ egzekucyjny byłby pozbawiony możności sprawdzenia, czy wierzyciel spełnił obowiązki wynikające z orzeczonego przez sąd prawa zatrzymania (uzasadnienie uchwały SN z dnia 18 stycznia 1982 r., III CZP 54/81, OSNC 1982, nr 5-6, poz. 71). Dlatego jedną z przesłanek warunkujących wydanie orzeczenia o zatrzymaniu jest ścisłe ustalenie wysokości należnego zobowiązanemu roszczenia (uzasadnienie uchwały SN z dnia 12 czerwca 1986 r., III CZP 26/86, OSNC 1987, nr 5-6, poz. 73). Ciężar tego udowodnienia obciąża zobowiązanego do wydania rzeczy.

Zatrzymanie rzeczy jest czasowe. Nadto wygasa ono, jeśli wniesie Pani do sądu o zabezpieczenie roszczenia, wpis na hipotekę. Oczywiście jeśli były mąż Panią spłaci, to również traci Pani prawo zatrzymania.

Zobacz również: Czy żona może wyrzucić męża z domu?

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 1976 r., sygn. akt III CRN 126/76
4. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 1946 r., sygn. akt  OSN 1945/46