Niedokonany podział majątku a śmierć współwłaściciela

Uregulowanie spraw majątkowych po śmierci dziadków

Stan faktyczny sprawy rodzi pewne wątpliwości interpretacyjne. Nie podaje Pan, czy majątek po dziadkach wszedł w skład majątku wspólnego wuja i ciotki, i czy wujostwo dokonało po rozwodzie podziału majątku.

W myśl art. 689 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.) – jeśli cały majątek spadkowy, jak ma to miejsce w niniejszym wypadku, stanowi współwłasność z innego tytułu niż dziedziczenie, dział spadku i zniesienie współwłasności (podział majątku wspólnego – art. 567 § 3 K.p.c.) mogą być połączone w jednym postępowaniu. Przy czym, jeśli w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku objętym wspólnością ustawową, do dokonania działu spadku niezbędne jest jednoczesne z działem spadku połączone we wspólnym postępowaniu lub uprzednie przeprowadzenie podziału majątku wspólnego (zob. uchwała SN z 2.03.1972 r., sygn. III CZP 100/71, opublik. w OSNC z 1972 r., nr 7-8, poz. 129).

Stosownie do treści art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). W myśl § 2 cytowanego przepisu do majątku wspólnego należą w szczególności: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zobacz też: Czy spadek wchodzi do majątku wspólnego?

Ustalenie składu i wartości majątku

Kwestią będącą przedmiotem oceny sądu było poczynienie ustaleń co do składu i wartości majątku wspólnego. Zasadą jest, że podział majątku wspólnego obejmuje składniki należące do tego majątku w dacie ustania wspólności oraz istniejące w chwili dokonywania podziału. Mówiąc inaczej, rozliczeniu podlega całość stosunków między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej, natomiast przedmiotem podziału pozostaje stan czynny masy majątkowej w czasie orzekania o podziale. Zgodnie z art. 567 § 3 K.p.c. – do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące postępowania w przedmiocie działu spadku, a zatem, miedzy innymi również art. 684 K.p.c. Podobnie zatem, jak skład i wartość spadku, także skład i wartość majątku wspólnego byłych małżonków ustala sąd. Identycznie też, jak w wypadku działu spadku, chwilą właściwą dla określenia wartości wspólnego byłych małżonków jest chwila dokonywania podziału tego majątku, tj. chwila zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 w zw. z art. 13 § 1 K.p.c.). W myśl art. 922 § 1 i 2 K.c. – w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy z wyłączeniem praw i obowiązków ściśle związanych z jego osobą oraz praw, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami. Oznacza to, że przedmiotem działu spadku nie mogą być prawa majątkowe należące do spadkodawcy, które nie wchodzą w skład spadku.

Zobacz również: Dziedziczenie majątku osobistego małżonka

Gdzie należy złożyć wniosek o dział spadku?

Wniosek o dział spadku należy złożyć w sądzie miejsca położenia nieruchomości. Do wniosku należy dołączyć:

• odpis z księgi wieczystej dotyczący nieruchomości,
• postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po wuju – w miejsce wuja w sprawie występować będą jego spadkobiercy, w tym wypadku dzieci.

Jeżeli majątek nie wszedł do majątku wspólnego, to wówczas należy dokonać działu spadku. Istotą postępowania jest wskazanie, komu ma być przyznana nieruchomość ze spłatą na rzecz drugiej strony.

W każdym z tych postępowań udział po stronie wuja biorą jego spadkobiercy (dzieci). Jeżeli nie przeprowadzili postępowania o nabycie spadku, wówczas konieczne będzie przeprowadzenie tego postępowania przez Państwa. Niestety z punktu proceduralnego nie są to łatwe sprawy, ale oczywiście konieczne jest ich rozpoczęcie, gdyż stan niepewności prawnej nie może trwać nieustająco.

Jeżeli rzeczywiście w opisanej sprawie nie został zrobiony podziału nieruchomości do używania – czyli każda ze stron nie korzystała z wydzielonej fizycznie części – to wówczas jesteście Państwo uprawnieni do korzystania z całości nieruchomości. Jeżeli podział do używania był dokonany, to nie ma możliwości wchodzenia na część Państwa, gdyż stanowi to naruszenie posiadania. To, że wuj nie żyje, nie ma znaczenia, gdyż w jego sytuację prawną wchodzą spadkobiercy.

Reasumując: w pierwszym rzędzie należy wnieść sprawę o stwierdzenie nabycia spadku po wuju (lub równolegle), a następnie dokonać działu spadku.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
3 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2.03.1972 r., sygn. III CZP 100/71