Rozwód i wspólna spółka cywilna z mężem, jak się zabezpieczyć?

Wina za rozpad małżeństwa

Na wstępie wskazuję, że w przypadku, jeżeli rozwód następuje z przyczyn jednego z małżonków (tak jak jest to opisane w powyższym zapytaniu), istnieje przesłanka do orzeczenia rozwodu z winy małżonka. Zgodnie z art. 57 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „orzekając rozwód, sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia”.

Wskazuję również: „W kontekście wskazanej w art. 57 § 1 k.r.o. przesłanki zawinienia w rozkładzie pożycia małżeńskiego, nie mieszczą się wszelkie negatywne zachowania małżonków w czasie funkcjonowania ich związku, ale tylko te, które małżonkowie odczuwali jako destrukcyjne dla ich związku” (wyrok SA w Szczecinie z dnia 19 lipca 2018 r., sygn. akt I ACa 907/17). 

Co istotne: „O winie w rozumieniu art. 57 § 1 k.r.o. świadczy nie tylko naruszenie któregokolwiek z obowiązków małżeńskich wymienionych w art. 23 k.r.o., ale również zachowanie będące wyrazem rażącego braku lojalności wobec drugiego małżonka.” (wyrok SN z dnia 8 grudnia 2000 r., sygn. akt I CKN 1129/99). Nadto „Dochowanie wierności, która stosownie do art. 23 k.r.o. jest jednym z obowiązków każdego z małżonków, nie polega jedynie na utrzymywaniu stosunków płciowych przez małżonków tylko ze sobą i powstrzymywaniu się od kontaktów seksualnych z innymi osobami. Naruszeniem obowiązku wierności jest także takie zachowanie się małżonka, które sprawia pozory naruszenia tego obowiązku. W szczególności jest nim zachowanie się małżonka wobec osoby trzeciej wskazujące na nawiązanie między nimi więzi erotyczno-emocjonalnej, mogące nasuwać podejrzenie zdrady małżeńskiej lub inny sposób wykraczający poza granice postępowania zakreślone powszechnie przyjętymi normami obyczajowości i przyzwoitości” (wyrok SN z dnia 16 września 1999 r., sygn. akt II CKN 486/98).

Jednakże orzecznictwo wskazuje, że np. „związek jednego z małżonków z innym partnerem w czasie trwania małżeństwa, lecz po wystąpieniu zupełnego i trwałego rozkładu pożycia między małżonkami, nie daje podstawy do przypisania temu małżonkowi winy za ten rozkład” (wyrok SN z dnia 28 września 2000 r., sygn. akt IV CKN 112/00).

Dla Pani sytuacji istotny jest również fakt, że „w konkretnych okolicznościach sprawy nie można przypisać małżonkowi współwiny w rozkładzie pożycia małżeńskiego przez to, że milczał o nagannym zachowaniu się wobec niego drugiego małżonka i nie zwracał mu na nie uwagi” (wyrok SN z dnia 12 maja 1999 r., sygn. akt II CKN 197/98). Zaznaczam również, że przemoc psychiczna stanowi jedną z najdrastyczniejszych form znęcania się nad współmałżonkiem i występuje relatywnie często, choć również często ofiary o niej przez długi czas nie informują nikogo. 

Zatem w przypadku istnienia przyczyn rozpadu małżeństwa po stronie męża (zdrada, przemoc psychiczna, ewentualna przemoc fizyczna) istnieją podstawy, aby winą za rozpad małżeństwa obciążyć męża. Jednakże w myśl art. 6 Kodeksu cywilnego to na Pani spoczywać będzie udowodnienie winy męża. Dodam, że stwierdzenie w wyroku rozwodowym winy małżonka w powstaniu rozkładu pożycia nie jest wynikiem oceny wiarogodności i mocy przeprowadzonych dowodów (art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego), lecz stanowi ujemną ocenę moralną postępowania małżonka, którą sąd przyjmuje w oparciu o poczynione ustalenia w celu właściwego zastosowania art. 57 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (por. wyrok SN z dnia 21 maja 1998 r., sygn. akt III CKN 505/97).

Zaś środkami dowodowymi mogą być tak naprawdę wszystkie dowody, od przesłuchania stron, przez zeznania świadków, zdjęcia, dokumenty medyczne itp.

Ważnym jest również, że w przypadku orzeczenia rozwodu z winy męża sąd na Pani wniosek może obciążyć również męża obowiązkiem alimentacyjnym na Pani rzecz.: „Celem, jakiemu ma służyć uprzywilejowane roszczenie alimentacyjne małżonka niewinnego przewidziane art. 60 § 2 k.r.o. w stosunku do rozwiedzionego współmałżonka uznanego za wyłącznie winnego rozkładu pożycia jest zapobieżenie sytuacji, w której rozwód miałby spowodować pogorszenie w istotny sposób sytuacji materialnej małżonka niewinnego w porównaniu do sytuacji, w której znajdowałby się w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie. Środkiem do osiągnięcia tego celu jest roszczenie przyznane małżonkowi niewinnemu o przyczynienie się małżonka uznanego za wyłącznie winnego w odpowiednim zakresie do zaspokojenia jego usprawiedliwionych potrzeb, chociażby nie znajdował się w niedostatku” (wyrok SA w Poznaniu z dnia 9 września 2009 r., sygn. akt I ACa 565/09).

Prowadzenie spółki cywilnej przez małżonków

Jeśli chodzi o spółkę cywilną, istotne jest, czy darowizna budynków nastąpiła od Pani ojca tylko na Pani rzecz (czyli do majątku osobistego), czy odbyła się na rzecz Pani i Pani męża do Państwa majątku wspólnego. 

Zasady funkcjonowania spółki cywilnej zostały uregulowane w art. 860–875 Kodeksu cywilnego. Wynika z nich m. in. fakt, że spółka cywilna nie jest samoistnym, odrębnym bytem prawnym, który może samodzielnie funkcjonować w obrocie prawnym. Jest jedynie wielostronnym stosunkiem zobowiązaniowym (umową) łączącym wspólników, a ukształtowanym tylko dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Spółka cywilna nie posiada własnego majątku. Wkłady wniesione przez wspólników do spółki cywilnej oraz rzeczy i prawa nabyte w czasie jej trwania stanowią z mocy prawa wspólny majątek wspólników objęty współwłasnością łączną (tzw. wspólność niepodzielnej ręki), odrębny od ich majątków osobistych. Oznacza to w szczególności, że w czasie trwania spółki wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku, ani też domagać się podziału wspólnego majątku wspólników (art. 863 Kodeksu cywilnego).

Nadto zwracam uwagę, że pomimo przedstawionych wcześniej stosunków majątkowych panujących w spółce cywilnej dopuszczalne jest jednak dokonywanie przesunięć majątkowych pomiędzy majątkiem stanowiącym współwłasność łączną wspólników i ich majątkami osobistymi. Potwierdził to m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 20 czerwca 2007 r., sygn. akt V CSK 132/07, a także w postanowieniu z 11 maja 2004 r., sygn. akt II CK 267/03.

Dodam również, że na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych czynność wycofania danego składnika majątku ze spółki cywilnej i przekazania go nieodpłatnie na cele osobiste wspólników nie nosi cech odpłatnego zbycia.

Zatem jeśli chodzi o spółkę cywilną, w pierwszej kolejności należy ustalić, czy budynki stanowią wyłącznie Pani własność i należą do Pani majątku osobistego, czy tez na jakiejś podstawie mąż do nich przynależy na zasadzie współwłasności.

Przekształcenie spółki

Jeśli chodzi o ewentualne przekształcenie spółki cywilnej w spółkę z o.o., z racji posiadanych udziałów macie Państwo równe prawo decydowania o dalszych losach spółki. Zgodnie z art. 866 Kodeksu cywilnego „w braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw”. Gdyby jednak okazało się, że z umowy spółki cywilnej wynikają inne zasady decydowania o losach spółki, wówczas należałoby zastosować się do regulacji umownych. 

Sam fakt przekształcenia spółki nie musi oznaczać niekorzystnej zmiany. Przykładowo, co do zasady wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem osobistym, przy czym zaspokojenie z majątku osobistego nie jest związane z podjęciem jakichkolwiek prób zaspokojenia z majątku wspólnego wspólników. Zaś w przypadku spółki z o.o. odpowiedzialność ta jest ograniczona. Bowiem w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy zazwyczaj nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki. Ich odpowiedzialność jest najczęściej ograniczona do wysokości wniesionego kapitału zakładowego.

Na zakończenie wskazuję, że niniejsza porada ma wyłącznie charakter informacyjny. Zaś ostateczną decyzję musi Pani podjąć sama, oczywiście w oparciu o przedstawione powyżej argumenty. Sytuacja nie należy do najprostszych, ale po spokojnym przeanalizowaniu powinna Pani znaleźć rozwiązanie najkorzystniejsze dla siebie.

O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska

Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.