Alimenty z majątku wspólnego

Podział majątku wspólnego w którego skład wchodzi tylko wyposażenie domu

Z Pani relacji wynika, że Pani były mąż jest zadłużony i wobec niego toczą się postępowania egzekucyjne. Ma on także dług alimentacyjny wobec Pani dzieci.

Dotychczas nie został przeprowadzony podział majątku wspólnego między Panią a byłym mężem, wobec tego chciałaby Pani w ramach wzajemnych rozliczeń, aby spłata przypadająca na jego rzecz została rozliczona z zaległymi alimentami.

Niestety Pani pomysł jest obarczony błędem, gdyż to nie Pani jest wierzycielem alimentacyjnym, a jedynie Pani i byłego męża dzieci, zaś w postępowaniu o podział majątku wspólnego stronami jest wyłącznie Pani i Pani były mąż.

Pani sytuacja nie jest jednak bez wyjścia, jednak wskutek względnie niskiej wartości majątku wspólnego (wyposażenie domu, inne ruchomości) nie wiadomo, czy będzie się opłacała realizacja pomysłu.

Podział majątku wspólnego, w którego skład wchodzą jedynie ruchomości może być przeprowadzony w drodze umowy (zwykłej formy pisemnej) lub sądownie jeżeli brak jest zgody co do podziału majątku. Należy jednak zaznaczyć, że wniosek o podział majątku wspólnego przed sądem musi być opłacony. Opłata sądowa w tym przypadku jest stała i wynosi 1000 zł.

Najczęściej więc w takich przypadkach strony umawiają się (bądź nie), że dane przedmioty majątkowe mają przypaść na Pani rzecz ze spłatą na rzecz Pani byłego męża. Rozumiem także, że dzieci są jeszcze małoletnie.

Złożenie stosownego wniosku w sądzie o podział majątku dorobkowego, w którego skład wchodzą ruchomości, nie będzie wymagało ani zgody, ani współpracy byłego męża.

Zobacz również: Pierwszeństwo alimentów przed innymi długami

Żądanie zniesienia współwłasności rzeczy ruchomych

Zgodnie z treścią art. 210 Kodeksu cywilnego jednym z podstawowych uprawnień współwłaścicieli jest żądanie zniesienia współwłasności. Zniesienie współwłasności może nastąpić w drodze umowy lub postępowania sądowego.

Każdy ze współwłaścicieli może żądać sądowego zniesienia współwłasności, wskazując jeden z możliwych sposobów, a mianowicie:

1. podział fizyczny rzeczy pomiędzy współwłaścicieli z ewentualnym wyrównaniem różnicy wartości powstałych z podziału części przez dopłaty,
2. przyznanie całej rzeczy jednemu ze współwłaścicieli lub kilku na współwłasność za ich zgodą i zasądzenie od nich spłat na rzecz pozostałych współwłaścicieli,
3. licytacyjną sprzedaż rzeczy wspólnej (podział cywilny).

Art. 212 § 2 Kodeksu cywilnego wyraża ogólną zasadę, że rzecz, która nie daje się podzielić, może być, stosownie do okoliczności, albo przyznana jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne.

Dopłaty lub spłaty po podziale majatku

Sąd, przyznając Pani ruchomości, ustali dopłaty lub spłaty, określając odpowiedni termin na ich uregulowanie oraz odsetki w razie uchybienia terminowi.

Wówczas Pani dzieciom będzie przysługiwało roszczenie wobec Pani byłego męża – z alimentów, a mężowi wobec Pani ze spłaty z majątku.

Najdogodniej więc będzie poinformować komornika prowadzącego egzekucję z alimentów (jeśli takiej nie prowadzi, lub jest zawieszona albo umorzona – należy ponownie złożyć wniosek) o toczącym się postępowaniu o podział majątku, a także o jego wyniku, tj. zasądzeniu spłaty na rzecz byłego męża.

Komornikowi będzie przysługiwało prawo zajęcia wierzytelności i Pani w ramach rozliczeń z mężem będzie musiała zamiast jemu kwoty należne wpłacić do komornika.

Wskutek powyższego pewna wysokość rozliczeń zostanie skompensowana – nawet jeśli komornik egzekwujący alimenty od byłego męża otrzyma wniosek o egzekucję spłaty od Pani – i egzekucja będzie skuteczna – pobierze z wyegzekwowanej kwoty należne koszty komornicze i wypłaci Pani (czy też Pani dzieciom) z uzyskanej sumy należne alimenty. Różnicę przekaże mężowi.

Oczywiście takie wyjście można także przyjąć u notariusza czy też w umowie dotyczącej podziału majątku wspólnego i zastrzec dłuższy okres spłaty, aby Pani mogła poinformować komornika o takiej wierzytelności Pani męża wobec Pani.

Czy zaległości alimentacyjne mają pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi egzekucjami?

Wprawdzie toczą się także inne egzekucje wobec Pani męża, jednak zaległości alimentacyjne mają pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi.

Zgodnie bowiem z art. 1025 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:

1) koszty egzekucyjne,

2) należności alimentacyjne,

3) należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika,

4) należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim,

5) należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu,

6) należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej,

7) należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej,

9) należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję,

10) inne należności.

§ 2. Po zaspokojeniu wszystkich należności ulegają zaspokojeniu kary pieniężne oraz grzywny sądowe i administracyjne.

§ 3. W równym stopniu z należnością ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania. Z pierwszeństwa równego należnościom kategorii czwartej i piątej korzystają wszystkie roszczenia o świadczenia uboczne objęte zabezpieczeniem na mocy odrębnych przepisów. Roszczenia o świadczenia uboczne nieobjęte zabezpieczeniem zaspokaja się w kategorii dziesiątej, chyba że należność podlegałaby zaspokojeniu w kategorii wcześniejszej. To samo dotyczy roszczeń o świadczenia należne dożywotnikowi.

§ 4. Jeżeli przedmiotem egzekucji jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, wierzytelność spółdzielni mieszkaniowej z tytułu niewniesionego wkładu budowlanego związana z tym prawem ulega zaspokojeniu przed należnością zabezpieczoną na tym prawie hipotecznie”.

Kolejność zaspokajania kosztów i należności z kwoty uzyskanej z egzekucji

W ramach poszczególnych kategorii, jeżeli suma podlegająca podziałowi między wierzycieli tej kategorii nie wystarcza do zaspokojenia wszystkich należności, ustawodawca przyjmuje dwie zasady: pierwszeństwa w ramach danej kategorii, co dotyczy należności zaliczonych do kategorii czwartej i piątej (pkt 4 i 5 § 1 komentowanego przepisu), a w pozostałych kategoriach – zasadę proporcjonalności.

Przepisy szczególne mogą zmienić te zasady w ramach należności objętych tą samą kategorią, a nawet między kategoriami wymienionymi w przepisie.

Ustawodawca wprowadza również zasadę, że wydzieloną wierzycielowi sumę zalicza się przede wszystkim na koszty postępowania, następnie na odsetki, a w końcu na sumę dłużną (§ 2 art. 1026).

Komentowany przepis w § 1 określa następujące kategorie z prawem do pierwszeństwa kategorii wyższej liczonej od pkt 1 § 1 jako kategorii najwyższej.

Kategoria pierwsza (pkt 1) obejmuje koszty postępowania egzekucyjnego należne zarówno organowi egzekucyjnemu, jak i wierzycielom, którzy prowadzili egzekucję; komornik przed sporządzeniem planu podziału ustala koszty postępowania postanowieniem (zob. uwagi do art. 770 oraz por. uchwałę SN z 4 sierpnia 2006 r., sygn. akt III CZP 48/2006, OSNC 2007, nr 5, poz. 70, LexisNexis nr 414491, i uchwałę SN z 20 października 2010 r., sygn. akt III CZP 71/2010, OSNC 2011, nr 5, poz. 53, LexisNexis nr 2398534);

Kategoria druga (pkt 2) obejmuje szeroko rozumiane świadczenia o charakterze alimentacyjnym, polegające na dostarczaniu środków utrzymania, wynikające ze stosunków prawnorodzinnych objętych przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz ze stosunków cywilnoprawnych objętych przepisami Kodeksu cywilnego; stwierdzone tytułem wykonawczym.

W tej samej kategorii podlegają zaspokojeniu kwoty należności ściągane od dłużnika alimentacyjnego, gdyż zostały wypłacone wierzycielowi alimentacyjnemu: na podstawie ustawy z 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym na rzecz likwidatora funduszu, należności z tytułu zaliczek alimentacyjnych wypłaconych na podstawie ustawy z 22 kwietnia 2005 r. o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej, a także należności wypłacone z funduszu alimentacyjnego na podstawie ustawy z 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ale co do wszystkich tych należności przy zachowaniu kolejności określonej art. 28 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, która daje pierwszeństwo bieżącym należnościom alimentacyjnym objętym tymi ustawami, należnym wierzycielowi od dłużnika.

Podział ruchomości za porozumieniem bez spłat i dopłat

Generalnie nie wiem, czy gra jest warta świeczki, gdyż nie wiem, jaką wartość przedstawia majątek wspólny.

W praktyce nikt nie dzieli ruchomości u notariusza, zważywszy, że jest zgoda obu stron, i przyjmuje podział bez spłat i dopłat, dorozumianie uznając, że spłaty, które należałyby się, są zaliczone na alimenty.

Problem pojawi się, gdy wierzyciel (inni niż Pani dzieci) zakwestionuje taki podział (bez spłat i dopłat na rzecz Pani męża) i uzna, że stał się wskutek tego podziału niewypłacalny w wyższym stopniu niż poprzednio. Może wtedy taką czynność (podział majątku) zaskarżyć skargą pauliańską.

Zgodnie z art. 527 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

§ 4. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli”.

Jak wynika z powyższego, przesłankami skargi pauliańskiej są:

1. pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,
2. działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i
3. wiedza lub możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.

Ciężar udowodnienia istnienia tych przesłanek spoczywa na wierzycielu.

Kiedy umowa o podział majątku może zostać uznana za bezskuteczną

Jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, przedmiotem uznania za bezskuteczne mogą być tylko czynności prawne (jednostronne i dwustronne, odpłatne i nieodpłatne, dokonane zarówno w sposób wyraźny, jak i dorozumiane i niezależnie od tego, do jakiego typu umów należą). Na przykład umowa o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej zawarta z pokrzywdzeniem wierzyciela może być przez niego zakwestionowana skargą pauliańską (wyrok SN z 28 kwietnia 2004 r., sygn. akt III CK 469/2002, LexisNexis nr 370353, OSNC 2005, nr 5, poz. 85, z glosą M. Łączkowskiej, MoP 2007, nr 8, s. 440).

W praktyce nikt z wierzycieli (ani komornik) nie zajmuje się ruchomościami, chyba że chodzi o ruchomości większej wartości. Zależy to od danego komornika.

Mam na myśli to, że Pani działania powinny być uzależnione od wartości ruchomości podlegających podziałowi.

Jeżeli wartość majątku wspólnego jest duża, to sugeruję przeprowadzić sprawę przez komornika (umownie lub sądownie), zaś jeżeli wartość jest niska, a przedmioty nie uległy zajęciu, to najlepiej zawrzeć umowę w formie pisemnej (nawet bez udziału notariusza) i nikogo o niczym nie powiadamiać.

Zaznaczam jednak, że w umowie nie może znaleźć się postanowienie, że w ramach podziału majątku Pani otrzymuje wszelkie ruchomości ze spłatą byłego męża, którą jednak zalicza Pani na poczet zaległości alimentacyjnych, gdyż takie postanowienie ze względu na brak tożsamości stron stosunków prawnych jest bezskuteczne.