Konsekwencje włączenia darowizny do wspólnego majątku małżonków

• Autor: Tomasz Krupiński

Jesteśmy małżeństwem od kilkunastu lat. Dziesięć lat temu mąż otrzymał w darowiźnie od swoich rodziców działkę i dwa budynki gospodarcze. Jeden z nich adaptowaliśmy na budynek mieszkalny. Obecnie chcemy rozszerzyć współwłasność małżeńską o tę darowiznę. Pierwotna wartość darowizny określona była na 15 tys. zł. Obecnie oceniam ją na ok. 450 tys. zł. Budynek adaptowaliśmy na dom ze środków z majątku wspólnego. Czy przy ewentualnym podziale majątku mąż może uznać, że to on wniósł do majątku wspólnego tę wartość domu jako swój wkład i żądać ode mnie zwrotu nakładów? Czy w umowie dotyczącej rozszerzenia wspólności majątkowej o tę darowiznę można zawrzeć zapis, że wspólność obejmuje również wszystkie nakłady obojga małżonków poczynione na tę nieruchomość? Jak ewentualnie taki zapis poprawnie miałby brzmieć, aby był dla mnie bezpieczny? Nadmieniam, że nakłady były robione jeszcze przed formalnym dokonaniem darowizny, gdyż mąż wcześniej dzierżawił ten budynek od rodziców.

 

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Konsekwencje włączenia darowizny do wspólnego majątku małżonków

Nakłady z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty

Zatem nakłady na budynek były od początku dokonywane z Państwa majątku wspólnego. Pyta Pani więc, czy przy ewentualnym podziale majątku mąż może uznać, że to on wniósł do majątku wspólnego tę wartość domu jako swoje poczynione nakłady i żądać od Pani zwrotu nakładów. Rozpatrzę to zagadnienie przy założeniu, że do rozszerzenia wspólności nie dojdzie i nieruchomość darowana mężowi stanowić będzie jego własność.

Jakie przedmioty stanowią majątek wspólny a jakie osobisty małżonków?

Należy zaznaczyć, że kwestie przynależności przedmiotów majątkowych do majątków osobistych bądź wspólnego małżonków są uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (K.r.o.). Stosownie do art. 31 § 1 K.r.o. – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

 

Do majątku wspólnego należą w szczególności:

 

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

 

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Zgodnie z art. 33 K.r.o. – do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

 

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Zobacz również: Czy darowizna od rodziców wchodzi do majątku wspólnego?

 

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Darowizna otrzymana przez jednego z małżonków a podział majątku

Jak z tego wynika – w wyniku darowizny gruntu przy podziale majątku sąd stwierdzi, że grunt nie wszedł do majątku wspólnego i nie obejmie go postanowieniem podziałowym.

 

Zgodnie bowiem z treścią art. 48 Kodeksu cywilnego z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania. Wyrażona w treści tego przepisu zasada superficies solo cedit wskazuje, że jeżeli obiekty te są trwale związane z gruntem, to stanowią własność właściciela gruntu.

 

Obecnie więc właścicielem gruntu jak i posadowionego na gruncie budynku jest Pani mąż. Pani jedynie w sprawie o podział majątku wspólnego ma możliwość domagania się zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty męża po wykazaniu, że środki na budowę domu pochodziły z majątku wspólnego.

 

Najczęściej bowiem tak się dzieje, że sąd przyzna dom znajdujący się na działce męża na jego własność, a po jego wycenie (samego budynku) przyzna Pani od męża spłaty w wysokości połowy nakładów na dom. Tak byłoby, gdyby nie zawarła Pani umowy rozszerzającej wspólność i w tym czasie doszłoby np. do rozwodu lub separacji.

Zobacz również: Skutki rozszerzenia wspólności majątkowej

 

Umowa rozszerzająca wspólność majątkową o darowiznę

 

Zgodnie z art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

 

„§ 1. Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.§ 2. Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

 

Jak więc z powyższego wynika, małżeński ustrój majątkowy może być ukształtowany według innych zasad niż przewidziane przepisami o ustawowym ustroju majątkowym. Może do tego dojść przez zawarcie małżeńskiej umowy majątkowej. Zawarcie takiej umowy jest wyrazem realizacji autonomii woli jednostki występującej w majątkowym prawie małżeńskim. Ustawa zakreśla jednak granice, w jakich autonomia ta może się wyrażać, i określa, jakie majątkowe umowy małżeńskie mogą być zawierane, zasady ich zawierania i skutki prawne tych umów.

 

Rodzaj ustroju umownego nie jest w pełni pozostawiony swobodnemu uznaniu umawiających się stron.

 

Na podstawie art. 47 § 1 mogą one mianowicie jedynie: 1) rozszerzyć wspólność ustawową, 2) ograniczyć wspólność ustawową, 3) ustanowić rozdzielność majątkową (nazywaną rozdzielnością zwykłą albo pełną) i 4) ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Strony małżeńskiej umowy majątkowej natomiast nie mogą ustanowić innego, poza wymienionymi, rodzaju ustroju majątkowego. Nie mogą także jednocześnie częściowo rozszerzyć (co do pewnych przedmiotów majątkowych), a częściowo ograniczyć (co do innych przedmiotów) wspólności ustawowej. Małżonkowie, którzy pozostają w umownym ustroju majątkowym, mogą zaś – w drodze zmiany umowy – ustanowić ustrój wspólności ustawowej.

Małżonkowie mogą przez umowę rozszerzyć wspólność ustawową na przedmioty i prawa majątkowe, które stosownie do art. 33 stanowią majątek osobisty każdego z nich, i w ten sposób ustanowić ustrój ogólnej wspólności majątkowej. Mogą też rozszerzyć wspólność na stanowiące majątek osobisty każdego z małżonków niektóre tylko rodzaje przedmiotów albo przedmioty oznaczone co do tożsamości.

 

Tak więc strony mogą się umówić, że rozszerzoną wspólnością objęte zostaną tylko przedmioty (wszystkie, określone ich rodzaje lub oznaczone co do tożsamości) należące do ich majątków osobistych przed zawarciem umowy, że wspólność obejmie tylko przedmioty nabyte po zawarciu małżeństwa albo że umowa spowoduje oba te skutki.

 

Natomiast stosownie do art. 49 Kodeku rodzinnego i opiekuńczego:

 

„§ 1. Nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:

1) przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny,

2) prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

3) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

4) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

5) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

§ 2. W razie wątpliwości uważa się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności.”

 

Powyższy przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że postanowienia umowy włączające do wspólności przedmioty i prawa wymienione w tym przepisie są bezwzględnie nieważne (art. 58 § 1 K.c.), a gdy z okoliczności wynika, że bez tych postanowień umowa nie byłaby zawarta, nieważna jest cała umowa (art. 58 § 3 K.c.).

 

Art. 49 § 1 pkt 1 dotyczy przedmiotów majątkowych, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny po zawarciu umowy o rozszerzeniu wspólności majątkowej. Przez zapis należy rozumieć zapis zwykły (art. 968 § 1 K.c.) i zapis windykacyjny (art. 9811 § 1 K.c.). Rozszerzenie wspólności na przedmioty wymienione w art. 49 § 1 w żadnym wypadku nie jest dopuszczalne. W ten sposób wzmocniona została ochrona swobody testowania przez spadkodawcę i rozporządzania majątkiem przez darczyńcę, którzy mogą nie wiedzieć o modyfikacji ustroju majątkowego spadkobiercy czy obdarowanego, a których intencją jest dokonanie przysporzenia dla określonej osoby; w razie innej intencji zaś mogą po prostu dokonać przysporzenia na rzecz obojga małżonków.

 

Jednak art. 49 § 1 pkt 1 nie dotyczy przedmiotów majątkowych, które przypadły jednemu z małżonków z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny przed zawarciem umowy o rozszerzeniu wspólności i w chwili zawierania tej umowy stanowiły majątek osobisty tego z małżonków (art. 33 pkt 2). Małżonkowie mogą w ramach zakreślonej w art. 47 § 1 swobody umownego ukształtowania ich ustroju majątkowego postanowić o rozszerzeniu wspólności na te przedmioty.

 

Jeżeli więc rozszerzycie Państwo wspólnie wspólność na tą nieruchomość i stojący na tej nieruchomości dom, to cała ta nieruchomość, wraz ze stojącym na niej budynkiem i wszelkimi nakładami stanie się majątkiem wspólnym, a więc Pani mąż nie będzie mógł się domagać zwrotu nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny, bowiem jak Pani sama wskazała, nakłady na tą nieruchomość pochodziły ze wspólnego majątku Pani i męża. Według Pani uznania takie postanowienie może się znaleźć w akcie notarialnym, w którym strony oświadczają, że wszelkie nakłady na tą nieruchomość wydatkowały jedynie z majątku wspólnego.

 

Jest to jednak, jak wspomniałem, niepotrzebne, gdyż te nakłady i tak pochodziły z majątku wspólnego, bowiem były dokonywane jeszcze przed darowaniem tej nieruchomości Pani mężowi. Oczywiście przy ewentualnej sprawie o podział majątku wspólnego Pani mąż może podnosić kwestię rozszerzenia wspólności o nieruchomość wchodzącą do jego majątku osobistego, jednak moim zdaniem z tego powodu sąd ani nie orzeknie nierównych udziałów ani spłat, gdyż, jak sądzę, mąż świadomie zawrze umowę przed notariuszem.

Zobacz również: Czy spadek po rodzicach wchodzi do wspólnoty majątkowej?

Jak będzie wyglądał podział majątku przy rozwodzie po uprzednim rozszerzeniu współwłasności małżeńskiej? Potrzebujesz porady prawnika, opisz nam swój problem i zadaj pytania wypełniając formularz poniżej ▼▼▼.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny

Tomasz Krupiński

O autorze: Tomasz Krupiński

Radca prawny z kilkunastoletnim doświadczeniem, magister prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie nieruchomości i prawie lokalowym (wykup mieszkań, najem, eksmisje, zasiedzenia itp.) oraz w prawie rodzinnym (rozwody, alimenty, podział majątku itp.). Doradza też wspólnotom mieszkaniowym i zarządcom nieruchomości (sam również ma uprawnienia zarządcy). Prowadzi własną kancelarię i reprezentuje naszych klientów w sądach.



Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

porady prawne eporady24.pl

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

prawo-pracy.pl

prawo-mieszkaniowe.info

prawozus.pl

Szukamy prawnika »