Czy mogę zostać opiekunem prawnym siostry przebywającej w domu dziecka?

Zwolnienie z opieki nad małoletnim

Opiekunem prawnym małoletniego może być tylko jedna osoba. Wynika to z art. 146 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.), zgodnie z którym „opiekę sprawuje opiekun. Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko małżonkom”. W sytuacji, gdy Pani siostra posiada już opiekuna prawnego w osobie babci, konieczna byłaby zmiana opiekuna. Odpowiedź na Pani pytanie znajduje się w rozdziale IV Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 169):

„§ 1. Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki.

§ 2. Sąd opiekuńczy zwolni opiekuna, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką.

§ 3. Jeżeli sąd opiekuńczy nie postanowił inaczej, opiekun obowiązany jest prowadzić nadal pilne sprawy związane z opieką aż do czasu jej objęcia przez nowego opiekuna”.

Z przytoczonych przepisów wynika, iż zmiana opiekuna prawnego dla osoby niepełnoletniej jest możliwa. Po pierwsze, zmiana taka może nastąpić, jeśli obecny opiekun prawny zwróci się do sądu o zwolnienie go z opieki. Po drugie, sąd opiekuńczy może z własnej inicjatywy zwolnić opiekuna prawnego, jeśli poweźmie informację o tym, że opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się zaniedbań lub czynów naruszających dobro podopiecznego. Warto dodać, iż zwolnienie dotychczasowego opiekuna przez sąd nie powoduje automatycznie ustanowienia nowego, ponieważ w tym zakresie będzie toczyło się odrębne postępowanie.

Jak zostać opiekunem prawnym siostry?

Jeśli chce Pani zostać opiekunem prawnym siostry, to najprostszym sposobem byłoby porozumienie się z obecnym opiekunem (babcią), aby zrzekła się przed sądem opieki, wskazując jednocześnie, iż najlepsze dla dobra Pani siostry byłoby powierzenie opieki właśnie Pani. Proponuję też, aby złożyła Pani do sądu własne pismo o ustanowienie Pani opiekunem prawnym, tak aby sąd uwzględnił Panią jako ewentualną kandydatkę na tę funkcję.

W przypadku braku woli zrzeczenia się opieki przez babcię może Pani zawiadomić właściwy sąd rodzinny, że zachodzą podstawy do zwolnienia jej z opieki, o których mowa w art. 169 § 2 K.r.io. Jeśli dostatecznie uzasadni Pani wniosek, to sąd powinien z urzędu wszcząć postępowanie o zwolnienie opiekuna. Jednocześnie proszę wskazać, że to właśnie Pani powinna zostać opiekunem prawnym oraz proszę uzasadnić swoje stanowisko.

Warto wskazać, że zgodnie z przepisami w miarę możliwości opiekunem powinna być osoba wskazana przez ojca lub matkę albo w przypadku braku takiej osoby, krewni lub osoby bliskie (art. 149 K.r.io.):

„§ 1. Gdy wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem małoletniego powinna być ustanowiona przede wszystkim osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej.

§ 2. Jeżeli opiekunem nie została ustanowiona osoba wymieniona w paragrafie poprzedzającym, opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców”.

Z całą pewnością sąd powinien uwzględnić Pani kandydaturę na opiekuna, ponieważ jest Pani spokrewniona z osobą, której dotyczy opieka.

Kto nie może zostać opiekunem prawnym?

Dodam, że w przepisach istnieją pewne ograniczenia dotyczące tego, kto może zostać opiekunem (art. 148 K.r.io.):

„§ 1. Nie może być ustanowiona opiekunem osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych albo została pozbawiona praw publicznych.

§ 1a. Opiekunem małoletniego nie może być ustanowiona także osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej albo skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności, albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim, albo osoba, wobec której orzeczono zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi, lub obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.

§ 2. Nie może być ustanowiony opiekunem ten, w stosunku do kogo zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna”.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59