Umowa określająca postępowanie małżonków w przypadku zdrady

Zawarcie umowy przedwstępnej

Jedyną opcją do wyegzekwowania określonego zachowania (jak rozumiem, chodzi o składniki majątkowe) jest zawarcie umowy przedwstępnej w formie aktu notarialnego.

Umowa przedwstępna to taka umowa, przez którą jedna ze stron lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy. Umowa zobowiązywałaby do przeniesienia wszystkich składników majątkowych na drugą osobę w przypadku zdrady. Zgodnie z art. 353 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Zgodnie z zasadą swobody umów strony mają prawo zawrzeć umowę, w której wzajemne świadczenia są nierównoważne, a nieekwiwalentność sytuacji prawnej stron nie wymaga, co do zasady, wystąpienia okoliczności, które by ją usprawiedliwiały. Obiektywnie niekorzystna dla jednej ze stron treść umowy zasługuje na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzi do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Taka sytuacja może mieć miejsce, gdy do ukształtowania stosunków umownych w sposób widocznie krzywdzący dla jednej strony doszło wskutek świadomego lub spowodowanego niedbalstwem wykorzystania przez drugą stronę silniejszej pozycji.

Forma umowy przedwstępnej

Do ważności umowy przedwstępnej, nawet takiej, która dotyczy przeniesienia własności nieruchomości, nie jest wymagana żadna forma szczególna, co oznacza, że może być ona zawarta w dowolnej formie. Nie obowiązuje forma aktu notarialnego, ponieważ ustawa nie zastrzega dla tej czynności żadnej z wymienionych w przepisach form. Jednakże strona uprawniona może dochodzić roszczenia o zawarcie umowy przyrzeczonej tylko wówczas, gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej (np. gdy umowa przedwstępna kupna-sprzedaży nieruchomości jest sporządzona w formie aktu notarialnego) – art. 390 § 1 K.c.

Dlaczego w formie aktu notarialnego? Umowa w formie aktu notarialnego pozwoli na uzyskanie tytułu zobowiązującego stronę do zawarcia określonej umowy, gdyby ta się uchylała. Umowa zwykła pozwoli jedynie na dochodzenie odszkodowania. Zgodnie z art. 390 § 1 K.c. „Jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania”. Z kolei § 2 tego przepisu stanowi, że „Jeżeli umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, a w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej”.

Negatywny interes umowny

Ugruntowane jest stanowisko tak w orzecznictwie, jak i w doktrynie, że odszkodowanie, o jakim mowa w art. 390 § 1 K.c. (naprawienie szkody poniesionej przez to, że strona liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej), sprowadza się do tak zwanego negatywnego interesu umownego. Interes ten obejmuje utracone korzyści poniesione w związku z zawarciem umowy przedwstępnej, nie obejmuje zaś korzyści, jakie strona wiązała z wykonaniem umowy. A więc, gdyby pozwana rzeczywiście uchyliła się od zawarcia umowy, mógłby się powód domagać, np. kosztów zawarcia umowy, wydatków związanych z własnym świadczeniem, zbędnych nakładów związanych z własnym świadczeniem. Odszkodowanie to natomiast w żadnym wypadku nie obejmuje nieuzyskanych korzyści, a które poszkodowany liczył uzyskać w przypadku dojścia umowy do skutku i jej wykonania. W żadnym też wypadku roszczenia nie może kształtować wartość rzeczy, która miała być przedmiotem umowy (tak np. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2006 r., sygn. akt II CSK 274/06).