Podpisanie przed notariuszem zobowiązania dotyczącego podziału majątku

Kiedy między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa?

Uprawomocnienie się orzeczenia o rozwodzie powoduje, że z mocy prawa między małżonkami powstaje ustrój rozdzielności majątkowej, który otwiera drogę do ewentualnego podziału majątku wspólnego. Celowo wspomniałem, że podział majątku jest ewentualny, gdyż żaden przepis prawa nie nakazuje przeprowadzić takiego podziału, tym bardziej jeżeli byli małżonkowie nie widzą takiej potrzeby.

Podział majątku wspólnego po rozwodzie

Jeżeli jednak jeden z małżonków sprzeniewierza wspólny majątek, to przede wszystkim, dla bezpieczeństwa i spokoju, należy złożyć wniosek o podział majątku wspólnego.

Kwestie przynależności przedmiotów majątkowych do majątków osobistych bądź wspólnego małżonków są uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Stosownie do art. 31 § 1 „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny)”.

„Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych”.

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Zgodnie z art. 33 tej ustawy „do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Z Pani opisu wynika, iż dom wchodzi do majątku osobistego Pani i Pani męża. Z racji rozwodu i zarazem ustania wspólności jest możliwość podziału majątku wspólnego.

Czy podział majątku może być przeprowadzony w formie aktu notarialnego?

Nie wiem, co znaczy Pani stwierdzenie, że doszło do podpisania „zobowiązań podziału majątku w obecności notariusza”. Jeżeli jest to jednak jednoznaczne stwierdzenie stron (byłych małżonków), w jaki sposób ma dojść do podziału majątku, to oczywiście taki podział będzie ważny.

Generalnie podział majątku można przeprowadzić w zwykłej formie pisemnej (a nawet ustnie). Forma notarialna jest konieczna jedynie wtedy, gdy w skład majątku wchodzą nieruchomości. Wtedy podział majątku musi być przeprowadzony w formie aktu notarialnego.

Spisanie podziału majątku w formie umowy lub przed notariuszem wymaga jednak zgody obojga małżonków. Jeżeli tej zgody nie ma, to konieczny jest wniosek do sądu o podział majątku wspólnego.

Nie znam treści zobowiązania sporządzonego przed notariuszem, ale opierając się na statusie notariusza i jego obowiązku pomagania stronom dokonujących czynności prawnych przed nim dokonywanych, doszło do podziału majątku, który jest ważny i skuteczny.

Jeżeli na podstawie aktu notarialnego jeden z byłych małżonków otrzymał nieruchomość, a drugi nie wykonuje obowiązku wydania nieruchomości, to w zależności od postanowień aktu należy skierować wniosek o wydanie rzeczy do sądu lub o nadanie klauzuli wykonalności (jeżeli notariusz zawarł w akcie notarialnym oświadczenie o poddaniu się egzekucji w tym zakresie przez małżonka zobowiązanego do wydania).

Opłaty notarialne od podziału majątku wspólnego

Proszę też sprawdzić, czy w akcie jest wzmianka o pobraniu taksy notarialnej od podziału majątku wspólnego.

Wprawdzie wynagrodzenie notariusza jest ustalane umownie, jednak nie może on zażądać więcej niż wynika to ze stawek opłat, które unormowane są urzędowo. Stawki te określone są rozporządzeniem ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Wynagrodzenie notariusza liczone jest od ogólnej wartości dzielonego majątku. Stawka wynosi od wartości:

• do 3000 zł – 100 zł;
• powyżej 3000 do 30 000 zł – 100 zł plus 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł;
• powyżej 10 000 do 30 000 zł – 310 zł plus 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
• powyżej 30 000 do 60 000 zł – 710 zł plus 1% od nadwyżki ponad 30 000 zł;
• powyżej 60 000 do 1 000 000 – 1010 zł plus 0,4% od nadwyżki ponad 60 000 zł;
• powyżej 1 000 000 do 2 000 000 zł – 4770 zł plus 0,2% od nadwyżki ponad 1 000 000 zł;
• powyżej 2 000 000 zł – 6770 zł plus 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w wypadku czynności, które dokonywane są pomiędzy osobami, które zaliczane są do I grupy podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn – nie więcej niż 7500 zł.

Od wynagrodzenia notariusza i opłat za odpisy liczony jest 23% VAT, który obciąża małżonków. Koszt za odpisy i wpisy wynosi 6 zł od strony + 23% VAT.

Jeżeli wzmianka na akcie notarialnym o wynagrodzeniu się znajduje, to świadczy to także, iż mamy do czynienia ze zwykłym, ważnym i skutecznym podziałem majątku wspólnego i sprawa sądowa nie jest konieczna.

Co zrobić kiedy małżonkowie nie zgadzają się co do podziału majątku wspólnego?

Jak już wspominałem, dopiero po braku zgody co do podziału konieczny jest wniosek o podział do sądu. W postępowaniu takim sąd rozstrzygnie, które przedmioty majątkowe należały do majątku osobistego małżonków, a które wchodzą w skład majątku wspólnego, a ponadto, w razie potrzeby orzeknie o odpowiednich spłatach i dopłatach między byłymi małżonkami.

Do podziału majątku wspólnego małżonków mają zastosowanie ponadto przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a mianowicie zgodnie z art. 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji. Zaś przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Jakie żądania można uwzględnić we wniosku o podział majątku wspólnego?

Ponadto we wniosku o podział majątku można żądać zgodnie z art. 45, aby każdy z małżonków zwrócił wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny chyba, że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.

Powyższy artykuł może mieć zastosowanie jedynie, gdy podczas trwania małżeństwa dokonywano nakładów z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek wspólny, albo z majątku wspólnego dokonywano nakładów na majątek osobisty.

Jeżeli jednak akt notarialny w sprawie podziału majątku nie objął wszystkich przedmiotów wchodzących do majątku wspólnego, to można przeprowadzić (także przed sądem) uzupełniający podział majątku wspólnego.

Zgodnie z art. 566 Kodeksu postępowania cywilnego w sprawie o podziale majątku wspólnego rozstrzyga sąd miejsca położenia majątku, a jeżeli jeden z małżonków zmarł – sąd spadku. Właściwy do rozpoznania wniosku jest sąd rejonowy.

Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku o podział majątku?

We wniosku o podział majątku należy dokładnie określić składniki majątku, podlegające uzupełniającemu podziałowi oraz przedstawić dowody prawa własności. Przede wszystkim do wniosku należy dołączyć odpis z księgi wieczystej, jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość.

W przypadku rzeczy ruchomych sądy w zasadzie nie wymagają specjalnych dokumentów. Jeżeli jednak dojdzie do sporu między małżonkami, konieczne będzie przedstawienie dowodów na poparcie swoich racji. Bardzo popularnym środkiem dowodowym jest przesłuchanie świadków wskazanych przez małżonków.

Wniosek powinien zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowany, dane osobowe uczestników, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
• formułkę „Wniosek o podział majątku wspólnego”,
• określenie wartości majątku podlegającego podziałowi,
• przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie oraz przedstawienie dowodów na poparcie tych okoliczności,
• podpis wnioskodawcy albo jego przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
• załączniki.

Wraz z wnioskiem o podział majątku należy sądowi przedstawić dokument, który potwierdza ustanie wspólności majątkowej, np. wyrok rozwodowy, małżeńską umowę majątkową (w formie notarialnej), wyrok sądu ustanawiający rozdzielność majątkową w trakcie małżeństwa.

Ustalenie wartości majątku wspólnego przy podziale sądowym

Skład i wartość majątku ulegającego podziałowi ustala sąd. Skład majątku ustala się według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej, zaś jego wartość według cen rynkowych z daty podziału.

Jeśli między małżonkami istnieje rozbieżność co do wartości majątku, niezbędne może się okazać powołanie biegłego. Dotyczy to głównie wyceny nieruchomości. Za opinie sporządzoną przez biegłego płacą małżonkowie.

Sądowy podział majątku a opłaty

Podejmując decyzję o sądowym podziale majątku, małżonkowie powinni liczyć się z następującymi kosztami:

• opłata sądowa,
• wynagrodzenie biegłego,
• koszty apelacji (w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia sprawy).

Opłatę sądową od wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej pobiera się w wysokości stałej w kwocie 1000 zł. Jeżeli zaś wniosek zawiera zgodny projekt podziału tego majątku, opłata stała wynosi 300 zł.

Koszty wynagrodzenia biegłego mogą wahać się od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych (szczególnie jeśli pojawią się spory między małżonkami i trzeba będzie powołać kilku biegłych).

W postępowaniu o podział majątku każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Regulują to odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Reasumując, w oparciu o przedstawione przez Panią informacje należy stwierdzić, iż oświadczenie byłych małżonków co do podziału majątku wspólnego jest ważne i skuteczne w świetle prawa polskiego.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »