Zniesienie separacji

Separacja co do zasady wywołuje skutki podobne do rozwodu. Jednak w przeciwieństwie do rozwodu nie powoduje definitywnego ustania małżeństwa. Taki stan prawny z kolei umożliwia małżonkom w separacji powrót do „normalnego małżeństwa”.

Stosownie bowiem do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.):

„Art. 616. § 1. Na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji.

§ 2. Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki.”

Procedura zniesienia separacji

Zniesienie separacji może nastąpić wyłącznie na zgodne żądanie małżonków.

O zniesieniu separacji decyduje sąd okręgowy w oparciu o przepisy o postępowaniu nieprocesowym. Niestety zniesienie separacji wymaga co najmniej jednej rozprawy. Nie można orzec o zniesieniu separacji na posiedzeniu niejawnym.

Z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki, a sąd rozstrzyga w takim wypadku o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków. Z mocy prawa powstaje wówczas między małżonkami ustawowy ustrój majątkowy (czyli wspólność ustawowa), chyba że małżonkowie zgłoszą sądowi wniosek o utrzymanie miedzy nimi rozdzielności majątkowej.

Na rozprawie sąd przeprowadza dowód z przesłuchania stron. Jest on obowiązkowy w przypadku ustalania separacji. Przy jej znoszeniu nie ma wprost przepisów nakazujących taki dowód (przesłuchanie stron na rozprawie). Przy separacji według Kodeksu postępowania cywilnego:

„Art. 432. W każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. W innych sprawach sąd nie może odmówić dopuszczenia takiego dowodu, jeżeli strona go powołała. Art. 302 § 1 stosuje się odpowiednio.”

Sprawa o zniesienie separacji jest „inną sprawą” i sąd nie przeprowadza dowodu z przesłuchania stron z urzędu, ale może zechcieć go przeprowadzić. Jeżeli we wniosku nie zostanie taki dowód zgłoszony, to sąd i tak wezwie małżonków na rozprawę.

Postępowanie ma tzw. charakter nieprocesowy. Rozprawa odbywa się bez względu na niestawiennictwo jednej ze stron. Jednakże w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa powoda na pierwsze posiedzenie sądowe wyznaczone w celu przeprowadzenia rozprawy, postępowanie ulega zawieszeniu, chyba że prokurator popiera żądanie unieważnienia albo ustalenia istnienia lub nieistnienia małżeństwa.

Jeśli nie stawi się osoba wskazana jako wnioskujący – sprawa ulega zawieszeniu i może być podjęta po 3 miesiącach od zawieszenia.

W praktyce sąd wzywa obydwoje małżonków na rozprawę i ustala stan faktyczny w oparciu o informacje uzyskane bezpośrednio od nich. Oprócz pisemnych oświadczeń sąd wymaga oświadczeń ustnych potwierdzających wolę małżonków.

Zdarzało się bowiem, że pisemnie dany małżonek wyrażał wolę zniesienia separacji, a w sądzie nie potwierdzał tej woli, a nawet zarzucał drugiemu małżonkowi podrobienie jego podpisu.

Zniesienie separacji następuje na zgodny wniosek małżonków. Przepisy nie przesądzają, czy powinien on być sporządzony w jednym piśmie procesowym. Można więc złożyć go w jednym piśmie lub dwóch odrębnych.

Jeżeli występowaliby Państwo obydwoje jako wnioskujący o zniesienia separacji w jednym piśmie procesowym – teoretycznie możliwe byłoby reprezentowanie Państwa przez jednego zawodowego pełnomocnika. Nie ma w tym przypadku sprzecznych interesów pomimo reprezentowania dwóch stron postępowania. Jednak nie spowoduje to braku konieczności bycia na rozprawie obydwojga Państwa, z przyczyn jakie wskazałem powyżej.

Pełnomocnik mógłby przygotować dla Państwa:

• pisemne oświadczenia o woli zniesienia separacji,
• wspólny wniosek o zniesienie separacji,
• ewentualnie reprezentować co najmniej jedno z Państwa przed sądem.

W istocie wystarczy: złożyć wniosek, wniosek powinien być zgodny, dołączyć do niego oświadczenia małżonków o zamiarze zniesienia separacji, stawić się na rozprawie. Opłata sądowa wynosi 100 zł i płatna jest na konto sądu. Oplata jest tylko jedna niezależnie od tego, czy wniosek składałaby Pani sama, czy razem z małżonkiem.

Na koniec dodam, że jako strona postępowania ma Pani obowiązek podać sądowi właściwy adres zamieszkania, a także informować sąd o wszystkich zmianach tego adresu. Co wynika z Kodeksu postępowania cywilnego:

„Art. 1135⁵ § 1. Strona, która nie ma miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu albo siedziby w Rzeczypospolitej Polskiej lub w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązana wskazać pełnomocnika do doręczeń w Rzeczypospolitej Polskiej.

§ 2. W razie niewskazania pełnomocnika do doręczeń, przeznaczone dla tej strony pisma sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Stronę należy o tym pouczyć przy pierwszym doręczeniu. Strona powinna być również pouczona o możliwości złożenia odpowiedzi na pismo wszczynające postępowanie i wyjaśnień na piśmie oraz o tym, kto może być ustanowiony pełnomocnikiem.”

Ponieważ ma Pani miejsce zamieszkania w państwie UE, nie musi Pani wskazywać adresu do korespondencji w Polsce (pełnomocnika do doręczeń). O ile będzie Pani miała w Polsce pełnomocnika do prowadzenia sprawy, to korespondencja będzie kierowana do niego. Wniosek może pani wysłać drogą pocztową ze Szwecji (byle był podpisany przez Panią lub Panią i małżonka).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296