Wystąpienie o rozwód ze swojej winy

Rozwód z winy małżonka

Zgodnie z art. 57 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „sąd, orzekając rozwód, orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia”. Poza sytuacją określoną w art. 57 § 2 (zgodne żądanie zaniechania orzekania o winie, które wyłącza możliwość wyłączenia małżonka od dziedziczenia) możliwe jest orzeczenie rozwodu z winy wyłącznej jednego z małżonków lub z winy obu małżonków. Ustawodawca posługuje się pojęciem „uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia” w art. 60 § 1 i 2 KRO dotyczącym orzeczenia o alimentach w sprawie o rozwód. W rozumieniu tych przepisów winnym za rozkład pożycia jest zarówno małżonek wyłącznie winny za rozkład pożycia, jak i małżonek, któremu można przypisać współwinę za ten rozkład. Oznacza to, że także w sytuacji, gdy spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z wyłącznej winy drugiego małżonka, a żądanie to jest uzasadnione winą obu małżonków, to na podstawie art. 940 § 1 Kodeksu cywilnego małżonek podlega wyłączeniu od dziedziczenia na żądanie spadkobierców.

Zgodnie z orzecznictwem (wyrok SA w Warszawie z 21.8.2018 r., sygn. akt I ACa 357/17) „istota swobodnej sędziowskiej oceny polega na tym, że dysponując dwiema wersjami przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego stron, sąd meriti ocenia na podstawie doświadczenia życiowego, zgodnie z regułami racjonalnego i logicznego rozumowania, której wersji daje wiarę. Powinien przy tym odpowiednio umotywować swoje stanowisko”.

Zobacz również: Czy można przeprowadzić rozwód zaocznie?

Nierówny stopień winy małżonków

Zgodnie ze stanowiskiem SN (wyrok z 22.3.1973 r., sygn. akt I CR 189/73) „brak jest w dyspozycji art. 57 § 1 KRO podstawy do orzekania w sentencji wyroku o tym, czy wina małżonka jest wyłącznym powodem rozkładu pożycia, czy też jednym z powodów, skoro do sentencji wyroku rozwodowego należy jedynie rozstrzygnięcie o winie rozkładu małżeństwa, a nie o innych przyczynach rozkładu małżeństwa”.

Zgodnie ze stanowiskiem SN (wyro SN z 24.5.2005 r., sygn. akt V CK 646/04):

„1) przy przypisywaniu małżonkom w wyroku rozwodowym winy nie ma znaczenia okoliczność, który z małżonków ponosi winę »większą«, a który »mniejszą«;

2) małżonkowi przysługuje uprawnienie do dozwolonej reakcji na niezgodne z obowiązkami małżeńskimi zachowanie się drugiego małżonka. Granice dopuszczalnej reakcji małżonka skrzywdzonego przez współmałżonka należy ocenić na podstawie konkretnych okoliczności sprawy i przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego. Reakcja małżonka pokrzywdzonego, nawet niewłaściwa, jeśli nastąpiła bezpośrednio po wyrządzeniu krzywdy, może być usprawiedliwiona i niepoczytana za zawinioną współprzyczynę rozkładu pożycia”.

Podstawą przyjęcia winy małżonka jest ustalenie, że jego zachowanie przyczyniło się do powstania lub pogłębienia rozkładu, obojętne natomiast ze stanowiska oceny winy jest to, w jakim stopniu każde z małżonków przyczyniło się do tego. Nierówny stopień winy małżonków nie stanowi przeszkody do uznania ich współwinnymi rozkładu pożycia. Małżonek, który zawinił powstanie jednej z wielu przyczyn rozkładu, musi być uznany za współwinnego, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu, i to cięższych przewinień.

Gdy wina małżonka w rozkładzie pożycia jest następstwem naruszenia przez niego obowiązków wynikających z przepisów prawa rodzinnego recypujących akceptowane powszechnie zasady moralne (w szczególności art. 23, 24, 27 Kodeksu rodzinnego), to jej uznanie nie wymaga ponadto oceny, że takie jego postępowanie jest naganne moralnie. Sięgnięcia do zasad moralnych wymaga natomiast ocena winy małżonka, gdy u podstaw bezprawności jego zachowania leży sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Wysłuchanie stron

W praktyce przebieg postępowania wygląda tak, iż sąd odbiera stanowiska stron, a następnie dokonuje przesłuchania stron. Jak wyżej wskazałem, sąd w toku postępowania dokona wysłuchania stron, poczynając od Pana. Obowiązkiem sądu będą także zapytania dotyczące przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego oraz winy w rozkładzie pożycia. Nie ma możliwości uniknięcia tej części postępowania dowodowego. Sąd w tym wypadku nie poprzestanie na uznaniu pozwu, a wysłuchanie stron jest warunkiem niezbędnym.