Rozliczenie majątku po rozwodzie

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika szereg kwestii wątpliwych wymagających wyjaśnienia. Kwestię przynależności składników majątkowych do majątku wspólnego reguluje art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie bowiem z jego treścią:

„§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków”.

Ustawodawca ustanowił dla wspólności majątkowej cenzus tempolarny, tj. chwila zawarcia małżeństwa. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową, tj. przedmioty, które każde z małżonków nabyło przed jej powstaniem (art. 33 pkt 1), oraz te, które nabyło wprawdzie w czasie trwania wspólności, ale ze szczególnych źródeł (art. 33 pkt 2–10, z modyfikacją wynikającą z art. 34), należą wyłącznie do tego z małżonków. W małżeństwie, w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej, występują trzy masy majątkowe: majątek wspólny małżonków oraz dwa majątki osobiste każdego z nich.

Mimo odrębności prawnej majątku wspólnego i majątków osobistych z reguły majątki te w czasie trwania wspólności ustawowej praktycznie nie są wyodrębnione i stanowią jedną całość gospodarczą. Rozdzielenie majątków i dokonanie rozliczeń między nimi w zasadzie następuje po ustaniu wspólności.

Stąd też mieszkanie jako składnik majątkowy nabyty przez powstaniem wspólności ustawowej nie stanowi wspólnego majątku. Jest to wspólność udziałowa – jest Pani współwłaścicielem w określonej części. Nie podlega ono także podziałowi w toku sprawy o podział majątku wspólnego.

Rozliczeniu podlegają nakłady z Pani majątku osobistego na majątek osobisty męża, tj. jego udział. Niestety nakłady te rozlicza się w odrębnym procesie. Tak więc kwoty darowizny stanowią nakład z majątku osobistego na majątek osobisty męża i Pani. Podlegają one rozliczeniu w toku procesu sądowego.

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda z ratami kredytu płaconymi w toku małżeństwa. Do chwili rozwodu płacone raty stanowią nakład z majątku wspólnego na majątki każdego z Państwa. Natomiast raty płacone już po rozwodzie mogą być rozliczone jedynie w odrębnym procesie.

Na skutek podziału majątku wspólnego po ustaniu małżeństwa ulega powiększeniu majątek osobisty każdego z byłych małżonków. Zawarcie przez nich ponownego małżeństwa nie ma wpływu na charakter tych majątków, gdyż nie powoduje przywrócenia wspólności ustawowej istniejącej w czasie trwania poprzedniego małżeństwa. Z chwilą zawarcia drugiego małżeństwa powstaje z mocy prawa wspólność ustawowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jedno z nich, z wyjątkiem przedmiotów wymienionych w art. 33 pkt 1–10, z modyfikacją wynikającą z art. 34 (uzasadnienie uchwały SN z 30 maja 1979 r., sygn. akt III CZP 29/79, LexPolonica nr 301325, OSNCP 1979, nr 11, poz. 214).

Do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte zarówno przez oboje małżonków, jak i przez jedno z nich. Dla przynależności przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego zatem nie ma znaczenia, czy stroną czynności prawnej, której skutkiem jest nabycie przedmiotu majątkowego, są oboje małżonkowie, czy jedno z nich.

Zasadą jest, że do majątku wspólnego należą przedmioty majątkowe nabyte ze środków pochodzących z majątku wspólnego. Wyjątkiem są dochody z majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 § 2 pkt 2), a także przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego każdego z małżonków, gdy przepis szczególny tak stanowi (art. 33 pkt 10).

Dla przynależności przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego w zasadzie bez znaczenia jest sposób ich nabycia, tj. czy było ono konstytutywne czy translatywne, pierwotne czy pochodne, czy nastąpiło z mocy samego prawa, w drodze czynności prawnej, na podstawie decyzji administracyjnej, orzeczenia sądu lub wskutek innego zdarzenia.

Przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej przez jednego z małżonków, uzyskane z przestępstwa, wchodzą w skład majątku wspólnego na podstawie art. 32 § 1 (obecnie art. 31 § 1) – uchwała SN z 29 czerwca 2010 r., III CZP 42/2010, LexPolonica nr 2316269 (OSNC-ZD 2010, nr D, poz. 124) z glosą M. Nazara (OSP 2011, nr 4, poz. 44).

Pani sytuacja pod względem proceduralnym jest niezwykle skomplikowana. Musi Pani przeprowadzić dwie sprawy, tj. sprawę o podział majątku wspólnego, w skład którego wchodzą ruchomości na kwotę 40 000 zł, oraz sprawę o zapłatę, ewentualnie zniesienie współwłasności z rozliczeniem nakładów na nieruchomość. Do tej drugiej sprawy nie stosuje się przepisów dotyczących podziału majątku wspólnego, a przepisy dotyczące zniesienia współwłasności. Jest duże prawdopodobieństwo, iż sąd przyzna Pani mieszkanie. Przyjęcie lokalu obciążonego rzeczowo (hipoteka) może doprowadzić do sytuacji, że otrzyma Pani mieszkanie z kredytem bez spłat i dopłat dla małżonka.

Zobacz również: Czy majątek nabyty przed ślubem podlega podziałowi?