Rozliczenie nakładów na majątek osobisty małżonka - postępowanie rozwodowe czy o podział majątku?

Podziału majątku małżonków bez ograniczeń czasowych

To prawda, że orzekając rozwód sąd może dokonać podziału majątku wspólnego, jednak w praktyce sądy tego nie wykonują – pozostawiając postępowanie o podział majątku po orzeczonym rozwodzie. Proszę więc złożyć pozew rozwodowy i dopiero po uprawomocnieniu się wyroku – wniosek o podział majątku wspólnego, który wbrew Pani twierdzeniom należy się także Pani.

Możliwość żądania podziału majątku wspólnego nie została ograniczona terminem i nie podlega przedawnieniu (por. uzasadnienie post. SN z 26.04.2013 r., II CSK 546/12, Legalis; uzasadnienie uchw. z 22.11.1972 r., III CZP 83/72, OSNCP 1973, Nr 7-8, poz. 124). Wskazuje się ponadto, że odpowiednie zastosowanie znajduje również art. 210 Kodeksu cywilnego (K.c.), w zw. z art. 1035 K.c., w zakresie, w którym przewiduje możliwość wyłączenia możliwości żądania podziału majątku na okres 5 lat z możliwością przedłużenia takiego ograniczenia (por. E. Skowrońska-Bocian, w: Wierciński, Komentarz KRO, s. 425).

Zgodnie z treścią art. 566 Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.): W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami właściwy jest sąd miejsca położenia majątku, a jeżeli wspólność ustała przez śmierć jednego z małżonków – sąd spadku.

Zobacz również: Zwrot nakładów na nieruchomość po rozwodzie

Przedmiot podziału majątku wspólnego

Przedmiotem podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami są wyłącznie aktywa tego majątku. W takim ujęciu przedmiotem tego postępowania może być: podział masy majątkowej (majątku wspólnego) pomiędzy małżonków lub ich następców prawnych, ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, zwrot wydatków i nakładów poczynionych przez jednego z małżonków ze swego majątku osobistego na majątek wspólny, zwrot wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków zaspokojonego z majątku wspólnego, nieważność umowy majątkowej małżeńskiej.

W zasadzie podział majątku wspólnego obejmuje te składniki, które istnieją w chwili podziału, nie obejmuje składników, które zostały zbyte lub zużyte w sposób zgodny z prawem. Przy ustalaniu składu majątku wspólnego uwzględnia się jednak te przedmioty, które zostały zbyte lub zużyte wbrew prawu albo roztrwonione przez jednego z małżonków, ich wartość zaś zalicza się na poczet udziału w majątku wspólnym tego małżonka, z którego winy ten majątek uległ uszczupleniu. Reguły tej nie stosuje się, jeżeli małżonek wyrządził krzywdę z winy nieumyślnej (uchw. SN z 19.05.1989 r., III CZP 52/89, OSNCP 1990, Nr 4-5, poz. 60). Zasada tzw. integralności postanowienia o podział majątku wspólnego nie obejmuje orzeczenia w przedmiocie roszczenia z tytułu niezgodnego z prawem zbycia przez małżonka w czasie trwania wspólności ustawowej przedmiotu wchodzącego w skład majątku wspólnego (post. SN z 09.05.2008 r., III CZP 26/08, OSNC 2009, Nr 6, poz. 90). Zob. też postanowienie SN z 16.04.2014 r. (V CSK 315/13, Legalis).

Rozliczenie nakładów na majątek osobisty małżonka

Sąd ustala wartość majątku podlegającego podziałowi według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy (post. SN z 11.03.2010 r., IV CSK 429/09, Legalis). W sprawie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (uchw. SN z 21.02.2008 r., III CZP 148/07, OSNC 2009, Nr 2, poz. 23). O rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty i z majątku osobistego na majątek wspólny w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej, a także rozliczenia nakładów i wydatków dokonanych przez każdego z małżonków (lub byłych małżonków) w okresie od ustania wspólności do chwili podziału majątku wspólnego (zob. post. SN: z 07.01.2009 r., II CSK 390/08, Legalis; z 17.11.2011 r., IV CSK 93/11, Legalis i z 13.12.2013 r., III CZP 86/13, Legalis).

Zgodnie z treścią art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.): „Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym”. Reguła ta, podyktowana zasadą równouprawnienia małżonków, może zostać jednak zmodyfikowana w uzasadnionych przypadkach. Z art. 43 § 2 K.r.o. wynika, że ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym po ustaniu wspólności może nastąpić wtedy, gdy: 1) zaistnieją po temu ważne powody, 2) małżonkowie w nierównym stopniu przyczynili się do powstania majątku wspólnego. Ustawodawca konsekwentnie, tak jak w przypadku obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny unormowanego w art. 27 K.r.o., uznaje pracę przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym za zadośćuczynienie obowiązkom małżeńskim, nakazując uwzględnienie tej pracy przy określaniu ewentualnych nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Zobacz również: Czy żona może kupić auto od męża?

Podział majątku po orzeczeniu rozwodu

Jeżeli małżonkowie posiadali majątek wspólny, to kolejnym i naturalnym etapem jest dokonanie podziału majątku. Podział majątku może odbyć się umownie lub sądownie. Z uwagi na to, jeżeli nieruchomość została wybudowana na gruncie należącym do męża, ale budowa nastąpiła podczas trwania małżeństwa, to przysługuje Pani zwrot nakładów związanych z budową nieruchomości. Niniejszego może Pani dochodzić podczas postępowania o podział majątku wspólnego, który nadal Pani posiada. Proszę więc złożyć pozew o rozwód i po jego uprawomocnieniu się może Pani dokonać podziału majątku wspólnego, wykazując przy tym, iż partycypowała Pani w budowie domu.