Jak po wielu latach podzielić majątek z byłą żoną?

Jakie przedmioty są dorobkiem małżonków?

Z informacji wynika, że Pani mąż nie dokonał podziału majątku po rozwodzie z pierwszą żoną.  W trakcie pierwszego małżeństwa wykupili wspólnie z żoną spółdzielczą kawalerkę.

Jak rozumiem, wykupienie kawalerki oznacza, że spółdzielcze lokatorskie prawo do tej kawalerki zostało wykupione na odrębną własność po odpowiednich spłatach na rzecz spółdzielni. Jeżeli obecnie kawalerka stanowi odrębną własność i została wykupiona w trakcie trwania małżeństwa (wspólności majątkowej), to należy stwierdzić, że weszła do majątku wspólnego byłych małżonków.

Zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w brzmieniu obowiązującym w 1991 roku (24 lata od rozwodu) „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków”.

Stosownie do art. 32 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„§ 1. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

§ 2. W szczególności stanowią dorobek małżonków:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków”.

Stosownie natomiast do art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „odrębny majątek każdego z małżonków stanowią:

1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;

2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;

3) przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;

4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;

5) przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywającego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

6) prawa niezbywalne;

7) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;

8) wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków;

9) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;

10) prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego”.

Obecnie więc nie ma przeszkód do żądania podziału majątku wspólnego, gdyż prawo takie nie ulega przedawnieniu.

Problemy mogą się pojawić we wzajemnych rozliczeniach pomiędzy małżonkami (np. koszty utrzymania mieszkania po ustaniu małżeństwa, koszty nakładów itp.).

Sądowy podział majątku wspólnego

Podział majątku można przeprowadzić u notariusza, jeżeli dotyczy nieruchomości lub w braku zgody którejkolwiek ze stron, wniosek o podział może być skierowany do sądu cywilnego.

Wniosek o podział majątku wspólnego powinien wskazywać podstawę ustania wspólności majątkowej, nadto winien być w nim wskazany majątek, którego ma dotyczyć podział sądowy. Wniosek powinien też zawierać żądanie dokonania podziału majątku – należy umieścić takie żądanie wprost w piśmie wszczynającym postępowanie.

Sądowy podział majątku wspólnego powinien obejmować całość majątku, a jedynie z ważnych powodów może być ograniczony do części.

Zgodnie z art. 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„§ 1. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

§ 2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy ich spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód.

§ 3. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym”.

Ponadto, stosownie do art. 45 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

„§ 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek odrębny. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku odrębnego na majątek wspólny. Zwrotu dokonywa się przy podziale majątku wspólnego; jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

§ 2. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego”.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku w toku sprawy o podział majątku

Tak więc w toku sprawy o podział majątku dochodzić można ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym; zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub z majątku osobistego na rzecz majątku wspólnego albo rozstrzygnięcia sporu między małżonkami, czy poszczególna rzecz lub prawo wchodzi w skład majątku wspólnego.

Sąd w sprawie o podział majątku powinien ustalić skład i wartość majątku wspólnego oraz jego podział. Sąd z urzędu ustala skład i wartości majątku wspólnego. W toku tego postępowania ustalić winno się roszczenia między małżonkami podlegające rozliczeniu przy podziale majątku wspólnego, powstałe w czasie trwania wspólności oraz po jej ustaniu.

Sąd ustala skład majątku wspólnego według stanu z chwili ustania wspólności małżeńskiej, zaś jego wartość według cen z chwili dokonywania podziału.

Jak wynika z powyższego, sprawy o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej dotyczą wielu aspektów. Wymagane jest nadto, a to zgodnie z ogólną zasadą dowodową, iż obowiązek udowodnienia twierdzeń leży po tej stronie, która wywodzi z nich prawa dla siebie, by dobrze przygotować się do tego postępowania, przez zgromadzenie materiału dowodowego (faktur, rachunków, przelewów bankowych, umów darowizn, itp.), które pomogą wykazać żądane roszczenia.

Niestety trudno przewidzieć, w jaki sposób sąd dokona podziału przedmiotowego mieszkania. Z Pani opisu wynika, że jest to kawalerka, dlatego podział fizyczny nie jest możliwy.

Jak sąd podzieli mieszkanie między rozwiedzionych małżonków?

Pozostaje przyznanie kawalerki jednej ze stron na własność ze spłatą drugiej strony i taki sposób sąd prawdopodobnie przyjmie. Jeżeli nie będzie zgody, kto ma otrzymać przedmiotowe mieszkanie, sąd z urzędu przyzna jednej ze stron mieszkanie, a będzie się kierował możliwością spłaty drugiej strony, faktem zamieszkiwania w tym mieszkaniu oraz możliwości mieszkaniowych stron (posiadania już innego miejsca zamieszkania).

Sąd na wyraźny wniosek stron może zarządzić sprzedaż mieszkania w drodze licytacji. Jest to jednak najmniej korzystny sposób podziału, gdyż cena mieszkania uzyskana w licytacji często jest daleka od ceny rynkowej, a ponadto dochodzą wysokie koszty przeprowadzenia takiej licytacji, którymi obciążone będą strony.

Jeżeli w tym lokalu nadal zamieszkuje była żona Pani męża wraz z córką, to prawdopodobnie sąd przyzna jej to mieszkanie, a Pani mężowi spłatę. Jeżeli wiadomo, że spłata nie zostanie wykonana to należałoby wnosić o jej zabezpieczenie poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości. Takie żądanie należy zgłosić sądowi podczas trwania sprawy.

W sprawie będzie konieczna także wycena biegłego, jeżeli była żona Pani męża zaprzeczy wartości mieszkania podanej przez Pani męża we wniosku. Opłata od wniosku wynosi 1000 zł i jest płatna przez wnioskodawcę.

Reasumując, sprawa o podział jest możliwa nawet po 24 latach od ustania małżeństwa, gdyż, jak wspominałem, prawo takie nie ulega przedawnieniu.