Jak zmusić małżonka do ujawnienia majątku i oszczędności?

Nieuczciwość małżeńska jako powód orzeczenia winy małżonka za rozkład pożycia małżeńskiego

Niestety, nie ma instytucji prawnej „przymuszającej” żonę do wykazania numerów rachunków i wysokości posiadanych dochodów. Oczywiście ma Pan rację, iż wszelkie oszczędności zgromadzone w trakcie wspólności ustawowej stanowią składnik majątku wspólnego. Postępowanie żony jako nieuczciwe nie jest obojętne zarówno przy ewentualnej sprawie rozwodowej, jak i przy podziale majątku wspólnego.

Nieuczciwość małżeńska jest jednym z kwalifikowanych powodów do orzeczenia winy małżonka w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Rozwód mógłby być orzeczony z winy żony.

Wspólność majątkowa małżeńska a majątki odrębne małżonków

Jeżeli chodzi o kwestie majątkowe, należy wskazać, iż w toku sprawy o podział majątku wspólnego sąd rozstrzyga, co wchodzi w skład tegoż majątku. Zgodnie z treścią art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) – z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Do majątku wspólnego należą w szczególności (art. 31 § 2 K.r.o.):

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).

Składniki majątku, które pomimo trwania małżeństwa i wspólności ustawowej zalicza się natomiast do majątku osobistego każdego z małżonków, zostały szczegółowo wskazane w treści art. 33 K.r.o., który to przepis zawiera zamknięty i wyczerpujący katalog. Z chwilą prawomocnego rozwiązania małżeństwa przez rozwód (orzeczenia separacji) dochodzi do ustania wspólności majątkowej i od tego momentu – co do zasady – przyjmuje się, że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 § 1 K.r.o.).

Majątek małżonków po ustaniu wspólności ustawowej

Zgodnie z art. 46 K.r.o. od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku (art. 1035-1046 K.c.). Podobnie z treści art. 567 § 3 K.p.c. wynika, że do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, a zwłaszcza do odrębnego postępowania w sprawach wymienionych w paragrafie pierwszym stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 680-689 K.p.c.).

Podział majątku małżonków w sądzie

Od chwili ustania wspólności ustawowej każdy z małżonków może domagać się dokonania podziału majątku wspólnego lub dokonać takiego podziału w drodze umowy (art. 1037 K.c. w zw. z art. 46 K.r.o.). Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 684 K.p.c. (odpowiednio stosowanym na podstawie art. 567 § 3 K.p.c.) w sprawie o podział majątku wspólnego sąd z urzędu ustala skład i wartości majątku wspólnego byłych małżonków (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2002 r., sygn. akt V CZ 129/02, niepubl. – LEX nr 1163306), przy czym sąd ustala skład majątku wspólnego według stanu z chwili ustania wspólności małżeńskiej, zaś jego wartość według cen z chwili dokonywania podziału (zob. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego [pkt III] z dnia 15 grudnia 1969 r., sygn. akt III CZP 12/69, publ. OSNCP 1970/3/39 – LEX nr 970 i uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974 r., sygn. akt III CZP 58/74, publ. OSNCP 1975/6/90 – LEX nr 1801).

Żądanie ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym

Jednocześnie w myśl art. 567 § 1 K.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Zasadą jest, że podziałem majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, który jest dokonywany w postępowaniu sądowym, powinien być objęty cały majątek (art. 1038 § 1 K.c. w zw. z art. 46 K.r.o.). Jednocześnie w orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że przy podziale majątku wspólnego z reguły bierze się pod uwagę wyłącznie aktywa majątku, natomiast nie uwzględnia pasywów obciążających ten majątek (zob. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 1958 r., sygn. akt I CR 547/58, publ. OSNCK 1959/2/59, z dnia 9 września 1976 r., sygn. akt III CRN 83/76, publ. OSPiKA 1977/9/157, z dnia 21 stycznia 2010 r., sygn. akt I CSK 205/09 – LEX nr 560500). Rozliczeniu podlega bowiem całość stosunków majątkowych między małżonkami według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej, natomiast podziałowi podlega stan czynny masy majątkowej w chwili dokonywania podziału (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1989 r., sygn. akt III CZP 52/89, publ. OSNC 1990/4-5/60 – LEX nr 3541).

Fakt wyprowadzenia przez Pańską żonę środków na inne rachunki bankowe jest do wykazania. Sąd dysponuje systemem Ognivo, za pomocą którego może ustalić, w jakich bankach żona miała rachunki bankowe i w jakiej wysokości.

Powodu, które uzasadniają orzeczenie rozwodu z winy małżonka

Co do Pańskiego ostatniego pytania – spektrum przyczyn, które uzasadniają orzeczenie rozwodu z winy jednego z małżonków, jest ogromne. Oczywiście zdrada małżeńska to typowy wręcz przykład zawinienia małżonka. Do przyczyn zawinienia należą np.:

• alkoholizm,
• nieuczciwość małżeńska w zakresie finansów,
• niewierność małżeńska,
• zły stosunek do małżonka – oziębłość.

Oczywiście każde zawinienie trzeba przed sądem wykazać dowodami jak też zeznania świadków.