Odebranie nieruchomości zakupionych przez męża przy podziale majątku

Podstawę prawną dla przedstawionego pytania stanowią przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie art. 31:

„§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;

3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;

4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121)”.

Bez wątpienia dom stanowi składnik majątku wspólnego i wchodzi w skład majątku. Nie jest to darowizna, więc o odwołaniu darowizny nie możemy mówić. Jednakże mąż ma prawo rozliczyć nakłady z majątku osobistego (po zniesieniu wspólności ustawowej) na rzecz majątku wspólnego. Zgodnie bowiem z art. 45:

„§ 1. Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

§ 2. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego”.

Art. 45 nie reguluje rozliczeń z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego z nich. Podstawę materialnoprawną tych rozliczeń stanowią przepisy Kodeksu cywilnego. Brak jest przepisów, które pozwalałyby na dochodzenie roszczeń wynikających z tych rozliczeń na innej drodze niż droga procesu, a zwłaszcza w postępowaniu o podział majątku wspólnego (orzeczenia SN: z 3 kwietnia 1970 r., sygn. akt III CRN 90/70, LexPolonica nr 356377, OSNPG 1970, nr 11-12, poz. 61, i z 9 stycznia 1984 r., sygn. akt III CRN 315/83, LexPolonica nr 321099, GP 1984, nr 17).

Art. 45 nie dotyczy rozliczeń między małżonkami z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątki każdego z nich oraz wydatków i nakładów poczynionych z majątków każdego z małżonków na majątek wspólny w czasie od ustania wspólności ustawowej do podziału majątku wspólnego, a także rozliczeń z tytułu zaspokojenia w tym czasie długów jednego z małżonków z majątku wspólnego. Podstawę materialnoprawną tych roszczeń stanowią odpowiednio zastosowane przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, zwłaszcza art. 207 Kodeksu cywilnego, a także przepisy o czynach niedozwolonych, przede wszystkim art. 415 Kodeksu cywilnego.

Zasadą jest, że rozliczeń, których dotyczy art. 45, dokonuje się przy podziale – umownym lub sądowym – majątku wspólnego. Rozliczeń można – wyjątkowo – dokonać wcześniej, nie tylko po ustaniu wspólności ustawowej, lecz i w czasie jej trwania, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.

Ponieważ zwrotu wydatków i nakładów oraz rozliczenia z zaspokojonych długów dokonuje się w zasadzie przy podziale majątku wspólnego, przeto roszczenia z tego tytułu, niezależnie od chwili poczynienia wydatków lub nakładów albo zaspokojenia długów nie ulegają przedawnieniu do czasu podziału majątku wspólnego. Natomiast według poglądu wyrażonego przez J. S. Piątowskiego (w: System…, s. 502) „roszczenia, o których mowa, ulegają przedawnieniu na zasadach ogólnych, przy czym termin przedawnienia biegnie dopiero od chwili ustania małżeństwa (art. 121 pkt 3 k.c.). Po zapadnięciu prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego roszczeń tych nie można już dochodzić, chociażby nie były zgłoszone w postępowaniu o podział majątku wspólnego (art. 618 § 3 k.p.c.)”.

Mąż może dochodzić rozliczeń nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. Nakład stanowi wartość spłaconego długu, tj. kredytu bankowego. Panią obciąża dług w wysokości połowy spłaconego kredytu. Oczywiście dom stanowi składnik majątku wspólnego.