Czy mam prawo do zamieszkiwania we wspólnym domu w czasie kryzysu małżeńskiego?

Małżeńska wspólność majątkowa

Zgodnie z art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej jako K.r.io.) „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków”. Wspólność ustawowa majątkowa małżeństwa trwa do czasu prawomocnego orzeczenia rozwodu lub do czasu ustalenia rozdzielności majątkowej w formie aktu notarialnego w kancelarii notarialnej.

Dom wybudowany w trakcie trwania związku małżeńskiego, jeśli małżonkowie nie posiadają rozdzielności majątkowej, wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Oznacza to, że oboje Państwo są współwłaścicielami nieruchomości. W takiej sytuacji mąż nie może Pani zmusić do opuszczenia domu, który jest Pani własnością, a Pani nie ma obowiązku wyprowadzać się z domu.

Prawo do wspólnego korzystania z majątku

Wynika to bezpośrednio z art. 34¹ K.r.io., zgodnie z którym: „każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka”.

W razie ewentualnego postępowania o orzeczenie separacji lub rozwodu sąd w wyroku może określić sposób korzystania ze wspólnego domu, a o eksmisji może orzec tylko w wyjątkowych wypadkach, na żądanie jednego z małżonków, gdy drugi małżonek swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie (art. 57 § 2 K.r.io., art. 61³ § 1 K.r.io.).

Powyższe kwestie dotyczące Pani prawa do korzystania z rzeczy znajdujących się w majątku wspólnym, w tym do korzystania z domu, dotyczą okresu do ustania wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, a więc najczęściej do momentu uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, względnie do momentu ustanowienia rozdzielności majątkowej w formie aktu notarialnego. Nawet od chwili ustania wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, jeżeli doszłoby do tego, nadal będzie Pani miała prawo do korzystania z domu.

Uprawnienie to będzie wynikać z art. 206 ustawy dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (dalej jako K.c.) w związku z art. 46 K.r.io. Zgodnie bowiem z art. 46 K.r.io. „w sprawach nieunormowanych w artykułach poprzedzających od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku”. Z kolei art. 206 K.c. wskazuje, że „każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli”.

Przywrócenie naruszonego posiadania

Podsumowując, ma Pani prawo zamieszkiwać we wspólnym domu, a Pani mąż nie może nakazać Pani wyprowadzki nawet po ewentualnym prawomocnym orzeczeniu rozwodu, a jeszcze przed podziałem majątku wspólnego. Gdyby została Pani pozbawiona dostępu do domu (np. poprzez zmianę zamków), przysługuje Pani roszczenie o przywrócenie naruszonego posiadania na podstawie:

• art. 34¹ K.r.io. w związku z art. 222 § 1 K.c. w trakcie trwania małżeństwa lub
• art. 206 K.c. w związku z art. 222 § 1 K.c. po ustaniu małżeństwa lub po ustaleniu rozdzielności majątkowej.

W tym celu należałoby złożyć stosowny pozew do sądu.