Brak podziału majątku i ponowny ślub

Jak wynika z opisu sprawy dom, który został wybudowany przez Pani byłego męża przed zawarciem przez niego nowego związku małżeńskiego, należy do jego majątku osobistego (zakładam, że dom został wybudowany przez byłego męża po orzeczeniu rozwodu z Panią, a przed zawarciem nowego związku).

Podstawą do wyodrębnienia składników majątkowych nabytych przed dniem zawarcia małżeństwa jest art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.), który mówi, że „do majątku osobistego każdego z małżonków należą:

1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, czyli przed dniem zawarcia związku małżeńskiego;
2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4. przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6. przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9. prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10. przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Ponieważ dom został wybudowany przez Pani byłego męża przed zawarciem nowego związku, to należy on jedynie do byłego męża, a jego obecna żona nie ma żadnych praw do tego domu. I ta kwestia pozostaje całkowicie bezsporna. W związku z tym jego żona nie ma prawa dochodzić jakiejkolwiek części wartości tego domu ani sprzeciwiać się rozporządzeniom tą nieruchomością na rzecz wybranych osób. Za życia Pani byłego męża jego żona nie może dochodzić żadnych praw dotyczących majątku, który należał do jej męża przed małżeństwem. Problemy mogą się pojawić po śmierci Pani byłego męża, ponieważ będzie jego drugiej żonie przysługiwał tzw. zachowek (lub jego uzupełnienie), w sytuacji gdy jej mąż nieodpłatnie (darowizna lub testament) przeniesie nieruchomości na rzecz swoich dzieci

Stosownie do art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału”.

Jeżeli spadkobiercą testamentowym będzie Pani syn, to jego rodzeństwo będzie się mogło domagać od niego zapłaty zachowku.

Stosownie do art. 1000 § 1 Kodeksu cywilnego „jeżeli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego mu zachowku, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny”.

Prawo polskie przewiduje trzy możliwości zabezpieczenia, żeby nie spłacać zachowku.

Sposób 1 – umowa dożywocia, art. 908 § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem „jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym”.

Co istotne, umowa dożywocia nie jest traktowana jak darowizna. Ma to znaczenie ze względu na fakt, że nie jest ona brana pod uwagę dla potrzeb ustalania zachowku. Należy ją sporządzić w formie aktu notarialnego.

Umowę dożywocia mogą zawrzeć tylko pełnoletnie osoby.

Sposób 2 – wydziedziczenie pozostałych spadkobierców, tj. pozbawienie ich prawa do zachowku (raczej ta opcja nie wchodzi w grę w Pani sprawie).

Wydziedziczenie jest możliwe zgodnie z prawem, jeżeli uprawniony do zachowku:

• wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
• dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci,
• uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

W myśl art. 1009 Kodeksu „przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu”. Oznacza to, że testament powinien określać (opisywać) tę przyczynę. Nie jest przewidywana tutaj szczególna forma testamentu – wystarczy odręcznie sporządzony w formie pisemnej i podpisany testament przez spadkodawcę.

„Zstępni (dzieci, wnuki) wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby wydziedziczony przeżył spadkodawcę (art. 1011 K.c.). Udział spadkowy, który przypadłby wydziedziczonemu przez spadkodawcę dziecku, przypada zstępnym wydziedziczonego” (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1971 r., sygn. akt III CZP 5/71, RPEiS 1972, nr 1, s. 350).

Sposób 3 – zrzeczenie się dziedziczenia po spadkodawcy przez spadkobiercę ustawowego.

Zrzeczenie takie może być dokonane wyłącznie przez umowę w formie aktu notarialnego.

Według art. 1048 Kodeksu cywilnego „spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”.

Stosownie do art. 1049 § 1 Kodeksu cywilnego „zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej”. Według § 2 tego artykułu zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.

Do zawarcia umowy o zrzeczenie się spadku konieczna jest wola zarówno spadkodawcy, jak i spadkobiercy (spadkobierców). Czyli żeby zawrzeć taką umowę, powinna być zgoda żony Pani byłego męża.

Reasumując, jeżeli w Pani sprawie będzie wykluczona opcja z wydziedziczeniem i zrzeczeniem się dziedziczenia, pozostaje jedynie umowa dożywocia. Żadna inna umowa nie będzie chroniła w 100% dzieci przed roszczeniami finansowymi osoby uprawnionej do zachowku, czyli żony byłego męża.

Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) – link do formularza z indywidualną pomocą prawną »