Kłamstwa męża przy rozwodzie, jak się bronić?

Czy należy odpowiedzieć pisemnie na otrzymany pozew rozwodowy?

Przede wszystkim pani Krystyna powinna wnieść odpowiedź na otrzymany pozew w terminie wyznaczonym w wezwaniu sądu na rozprawę, a jeżeli ten termin nie został wskazany, to powinna złożyć odpowiedź na pozew w terminie 2 tygodni od otrzymania pozwu.

Przede wszystkim powinna wypowiedzieć się, czy wyraża zgodę na rozwiązanie małżeństwa, a jeśli tak, to wnieść o rozwiązanie małżeństwa z wyłącznej winy męża. Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, to oczywiście należy wnieść o żądanie ustalenia miejsca pobytu dzieci przy naszej klientce, ograniczenie władzy rodzicielskiej mężowi oraz zobowiązanie go przez sąd do płacenia alimentów na dzieci w określonej wysokości.

W uzasadnieniu autorka pytania powinna streścić wspólne pożycie małżeńskie z mężem, jak się ono układało, kiedy nastąpiło pogorszenie kontaktów i dlaczego uważa, że to on jest wyłącznie winny rozkładowi pożycia. Powinna też zaprzeczyć, że nadużywa alkoholu poprzez powołanie kilku świadków, którzy to potwierdzą.

Sąd przede wszystkim będzie ustalał, czy istnieją przesłanki rozwodu pozytywne (umożliwiające orzeczenie rozwodu) oraz negatywne (które tamują orzeczenie rozwodu).

Zgodnie z art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.):

„§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego”.

Z opisanej relacji wynika, że mąż i żona i tak żyją w rozłączeniu, więc nie ma wątpliwości, że nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia (ustanie więzi gospodarczej, duchowej i fizycznej).

W jakiej sytuacji żona może odmówić zgody na rozwód?

Jeżeli pani Krystyna i jej mąż posiadają wspólne małoletnie dziecko, sąd będzie badał, czy poprzez rozwód nie ucierpi jego dobro. Oczywiście zawsze przy kłótniach rodzinnych dobro dziecka doznaje uszczerbku. Jednak faktycznie najczęściej tę przesłankę stosuje się, jeżeli rozwód spowoduje brak możliwości kontaktu któregokolwiek rodzica z dzieckiem.

Można oczywiście nie wyrazić zgody na rozwód i nie wnosić o rozwód z własnej inicjatywy, stojąc na stanowisku, że to wyłącznie mąż jest winny rozkładu pożycia. Wtedy sąd oddali jego pozew pełen kłamstw, chyba że stwierdzi, iż odmowa jest niezgodna z zasadami współżycia społecznego.

Małżeństwo nie mieszka ze sobą od dłuższego czasu, toteż brak zgody w tym wypadku może nie odnieść pożądanego skutku. Znam też wyroki, że sąd odmówił orzeczenia rozwodu, gdyż żona wyłącznie winnego męża nie wyraziła zgody na rozwód ze względów religijnych. Jest więc i taka możliwość.

Stosownie do art. 57 K.r.o.:

„§ 1. Orzekając rozwód, sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.

§ 2. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy”.

Żądanie uznania męża za wyłącznie winnego ma tylko ten skutek, że uprawnia naszą klientkę do łatwiejszego uzyskania alimentów od niego na swoją rzecz.

Czy żonie należą się alimenty po rozwodzie z winy męża?

Zgodnie bowiem z art. 60 § 2 K.r.o. – jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Jest to rzeczywiście korzystne, jeżeli dochody męża są (i będą w przyszłości) wyraźnie wyższe od dochodów żony.

Jak udowodnić winę męża na sprawie rozwodowej?

Winę jednak należy udowodnić. Ogólnie jedynie w tym miejscu należy wskazać, że zarówno nadużywanie alkoholu jak i zdrada małżeńska są okolicznościami uzasadniającymi orzeczenie winy po jednej ze stron (możliwe jest rozwiązanie małżeństwa z winy obu stron).

W tym celu należałoby powołać świadków oraz przedstawić inne dowody na zdrady męża jeszcze w czasie, kiedy żyli razem z żoną i rzeczywiście pożycie między nimi istniało (sąd może nie uwzględnić zdrady, jaka miała miejsca już po faktycznym ustaniu jakichkolwiek więzi między małżonkami).

Najczęściej występującymi w praktyce zawinionymi przyczynami rozkładu pożycia małżeńskiego są:

1. w sferze uczuć: zdrada, nielojalne postępowanie, poniżanie, awantury, przemoc, odmowa współżycia;
2. w sferze gospodarczej: odmowa pracy zarobkowej w miarę sił i możliwości, nieprzyczynianie się do zaspokajania potrzeb rodziny, brak współdziałania w prowadzeniu domu i wychowaniu dzieci;
3. w sferze fizycznej: odmowa współżycia, przemoc, porzucenie.

Zdrada przyczyną rozwodu 

Nie ulega wątpliwości, że zawinioną przyczyną rozkładu pożycia małżeńskiego jest dobrowolny fizyczny akt płciowy z inną kobietą lub mężczyzną, także z osobą tej samej płci. W takich przypadkach istotna jest oczywiście również postawa wykluczonego z życia współmałżonka, to znaczy, czy akceptuje on taki stan rzeczy, czy też zgłasza protest i sygnalizuje, że czuje się pominięty w życiu żony bądź męża.

Częstym tłumaczeniem w praktyce w przypadkach zdrady małżeńskiej jest wskazywanie, że zdrada była efektem negatywnego długotrwałego postępowania drugiego małżonka, co stanowi usprawiedliwienie ułożenia sobie życia w inny sposób, albo że do ślubu doszło z powodu presji społecznej, gdyż kobieta była w ciąży, albo też małżonek bądź małżonka mieli od początku inne preferencje seksualne.

Jeżeli chodzi o pierwszy z argumentów, to rzecz jasna nie może on zasługiwać na uwzględnienie, gdyż zdrada małżeńska nie może być efektem negatywnych zachowań drugiego z małżonków. Nieprawidłowe zachowania drugiego z małżonków mogą natomiast stanowić zawinioną współprzyczynę rozpadu pożycia. Współżycie z inną niż małżonek osobą nie stanowi natomiast przyczyny rozkładu pożycia wówczas, gdy do współżycia doszło już po zupełnym i trwałym rozpadzie więzi rodzinnych (por. na ten temat wyroki SN: z 28 września 2000 r., IV CKN 112/2000, nr 3, poz. 41; z 26 stycznia 1999 r., III CKN 128/98). Jeśli chodzi o drugą grupę argumentów, to należy wskazać, że nawet jeśli istotnie ktoś wstąpił w związek małżeński pod wpływem presji społecznej, to nie jest to sytuacja wyłączająca winę w rozpadzie rodziny.

Uzależnienie od alkoholu powodem orzeczenia rozwodu

Pani Krystyna musi się bronić, bowiem nadużywanie alkoholu również może być uznane za zachowanie zawinione. Zgodnie z orzecznictwem przy uzależnieniu od alkoholu ważną rolę w dochodzeniu do trzeźwego życia odgrywa pomoc osób najbliższych dla alkoholika, a wśród nich szczególnie drugiego z małżonków (art. 23 K.r.o.). Ze względu na drastyczność zachowywania się tego z małżonków uzależnionego od alkoholu, nie można – na płaszczyźnie prawa i konkretnych okoliczności sprawy – wymagać od drugiego z małżonków dalszego pożycia z nim, jeżeli sprzeciwia się temu dobro rodziny, a w szczególności dobro małoletnich dzieci stron (wyrok SN z 9 listopada 2001 r., I CKN 438/00, niepubl.). Zatem niewątpliwie alkoholizm czyli nadużywanie alkoholu praktyka sądowa od lat traktuje jako przyczynę powstania i utrwalenia rozkładu pożycia. Nałóg alkoholowy powoduje unicestwienie więzi rodzinnych, gdyż osoba uzależniona w miarę postępowania nałogu wykazuje coraz mniejsze zainteresowanie rodziną i jej bytem, w szczególności materialnym. Nałóg wywiera także bardzo negatywne wpływy na wychowanie małoletnich dzieci, dla których postawa rodzica jest złym przykładem. Przy nałogu dochodzi także często do agresji w rodzinie i innych zjawisk patologicznych.

Mąż musi jednak udowodnić nadużywanie alkoholu przez naszą klientkę.

Sąd rozstrzyga o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej przez rozwiedzionych rodziców

Następnie stosownie do art. 58 K.r.o.:

„§ 1. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.

§ 1a. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie, o którym mowa w § 1, i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka

§ 2. Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka. Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

§ 3. Na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.

§ 4. Orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej”.

W tym postępowaniu sugeruję nie składać wniosku o podział majątku wspólnego (będzie jeszcze na to czasu po ewentualnym orzeczeniu rozwodu).

Na sprawie pani Krystyna będzie obowiązkowo przesłuchana i powinna potwierdzić swoje stanowisko zaprezentowane w odpowiedzi na pozew. Wszystkie okoliczności, o których wspominałem (które regulują również przepisy podane powyżej), muszą być przez sąd ustalone, dlatego jej przesłuchanie będzie się obracało wokół powyższej tematyki.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Wyrok Sądu Najwyższego z 28 września 2000 r., sygn. akt IV CKN 112/2000
3. Wyrok Sądu Najwyższego z 26 stycznia 1999 r., sygn. akt III CKN 128/98
4. Wyrok Sądu Najwyższego z 9 listopada 2001 r., sygn. akt I CKN 438/00